عملیات در بازار ارز

کنترل بازار پول و ارز با بهره‌گیری از عملیات بازار باز

به تازگی عبدالناصر همتی، رییس کل بانک مرکزی با تاکید بر کنترل نقدینگی به عنوان عامل بنیادی تعیین نرخ سود بانکی و عملکرد بانک‌ها، التهاب بازار ارز و طلا، نقدینگی سرگردان، و عملکرد صاحبان پول و رفتار سوداگرانه و سفته بازی در بازار اعلام کرد: برای اولین بار پس از انقلاب، عملیات بازار باز را به عنوان یکی از ابزارهای اثرگذار در کنترل نقدینگی در بانک مرکزی اجرا می‌کنیم.

به گزارش تعادل، همتی همچنین در رابطه با مدیریت بازار ارز نیز تاکید کرد که دولت اقتدار کافی برای اجرای سیاست آزادسازی بازار ارز و مدیریت آن را دارد تا پیش از اعمال این تحریم‌ها بازار ارز را باز کند زیرا شناخت کافی از شرایط اقتصادی و بازارها وجود دارد. براین اساس، خرید و فروش ارز توسط صرافی‌ها مجاز است و برای نیازهای مشخص صرافی‌ها آزاد هستند. البته صرافی‌ها فقط نیازهای خاص مثلا زیر ۱۰ هزار دلار را تامین می‌کنند و عملکرد صرافی‌ها مدیریت خواهد شد. صرافی‌ها با بازار ثانویه در ارتباط هستند . نرخ میانگین ارز صرافی‌ها و معاملات در سیستم سنا منتشر شده و از آنجایی که نرخ ارز در بازار نقد همیشه با بازار حواله اختلاف‌هایی دارد در شبکه نیما نرخ حواله مشخص می‌شود و نرخ متوسط این دو سامانه نیما و سنا نرخ مرجع برای نرخ‌گذاری و معاملات است.

براین اساس به نظر می‌رسد که از طریق مدیریت بازار ارز و همچنین مدیریت نقدینگی از طریق عملیات بازار باز، میزان عرضه و تقاضا و التهاب‌های بازار ارز و طلا و نرخ سود و همچنین فعالیت موسسات مالی و اعتباری تاحدودی کنترل خواهد شد. اما در عین حال ابزارهایی مانند بازار باز با چالش‌ها و اختلاف نظر و سلیقه‌هایی از ابتدای انقلاب اسلامی مواجه بوده است و برخی ابزارها و سیاست‌ها به دلیل ابهاماتی که در رابطه با نرخ بهره و ربا و. وجود دارد باید به گونه‌ای اجرایی شود که همراه با تعاریف مشارکت و غیر ربوی همراه باشد.

در نظام بانکداری متعارف، بانک‌های مرکزی برای مداخله غیرمستقیم در بازار پول در حالت کلی از سه ابزار نسبت سپرده قانونی، نرخ تنزیل و عملیات بازار باز استفاده می‌کنند؛ در حالی که تاثیرگذاری این ابزارها بر متغیرهای حجم پول و نرخ بهره بازار قطعی است، ولی در طی زمان، اهمیت آنها در سیاست‌گذاری پولی، فراز و فرودهایی داشته است. در حال عملیات در بازار ارز حاضر مهم‌ترین ابزاری که در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به منظور سیاست‌گذاری پولی استفاده می‌شود، عملیات بازار باز است که در کنار ابزارهای کنترلی دیگر نظیر سپرده قانونی، سقف اعتباری، ‌نرخ تنزیل و. در کنترل و مدیریت حجم پول، جذب سپرده‌ها و نقدینگی موثر است.عملیات در بازار ارز

برخی کارشناسان با اشاره به اینکه در کوتاه‌مدت امکان تشکیل بازار سازمان یافته در رابطه با صکوک دولتی (بازار دیون با کیفیت) در نظام پولی کشور فراهم نیست، پیشنهاد می‌کنند بانک مرکزی به صورت موقت، صکوک بیع دین و اجاره برای عملیات بازار باز را انتشار دهد.زیرا این اوراق می‌تواند جایگزین یا مکمل اوراق مشارکت بانک مرکزی به حساب آید.

طراحی و استفاده از انواع مختلف صکوک دولت و بانک مرکزی در میان مدت، می‌تواند به توسعه بازار بدهی‌های کوتاه‌مدت منطبق با شریعت (بازار پول) کمک شایانی کند.

عملیات بازار باز در اکثر کشورهای پیشرفته که دارای بازارهای ثانویه ساختاریافته در رابطه با اوراق بهادار دولتی می‌باشند، از طریق ورود و خروج بانک مرکزی در این بازار صورت می‌پذیرد اما در چارچوب فقه اسلامی و بر اساس قانون عملیات بانکی بدون ربا، امکان استفاد کامل از الگوی متعارف عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی وجود نداشته و لازم است تعدیل‌هایی در الگوی متعارف اعمال شود.

در واقع زمانی‌که اقتصاد به جهت عرضه کم پول با نرخ بهره بالا رو به رو است و موسسه‌های تولیدی و تجاری با کمبود نقدینگی مواجه هستند، بانک مرکزی به خرید اوراق بهادار از مردم می‌پردازد و به این وسیله، پایه پولی و نقدینگی را افزایش می‌دهد.

عملیات بازار باز از منظر عملیاتی، مهم‌ترین جزو سیاست‌گذاری پولی و بانکداری مرکزی نوین به حساب می‌آید. ماهیت عملیات بازار باز را می‌توان مدیریت ذخایر بانک مرکزی در بازار پول در نظر گرفت. به عبارت دیگر، بانک مرکزی به دلیل حق قانونی به نام حق‌الضرب به صورت انحصاری و نامحدود امکان انتشار پول پرقدرت را در اختیار دارد که منبع ذخایر بانک مرکزی را شکل می‌دهد. تجربه استفاده از اوراق مشارکت بانک مرکزی در ایران نشان می‌دهد که صرفا آن دسته از اوراق بهادار می‌توانند مبنای عملیات بازار باز واقع شوند که از ویژگی‌های خاص چون حداقل ریسک، دوره زمانی کوتاه‌مدت، نرخ بهره مشخص و قابلیت بلوکه نمودن منابع برخوردار باشند.

در کشورهای توسعه یافته که معمولا بازار ثانویه ساختار یافته بر روی اوراق بهادار دولتی دارند، معمولا بانک مرکزی با ورود در این بازار به عملیات بازار باز می‌پردازد. اما در کشورهای در حال توسعه که معمولا فاقد چنین بازارهایی می‌باشند، بانک مرکزی ناگزیر به انتشار مستقیم اوراق بهادار بانک مرکزی جهت سیاست‌گذاری پولی است. همچنین استفاده از هر کدام از دو شیوه (اوراق بهادار دولت یا بانک مرکزی) جهت عملیات بازار عملیات در بازار ارز باز نقاط قوت‌و‌ضعف مخصوص به خود دارد. اما اگر شرایط بازارهای ثانویه اوراق بهادار دولتی به گونه‌ای باشد که نیازهای بانک مرکزی جهت سیاست‌گذاری پولی را برطرف می‌کند، عملا دلیلی برای انتشار مستقیم اوراق توسط بانک مرکزی وجود نخواهد داشت.

اوراق مشارکت بانک مرکزی که تاکنون به عنوان تنها ابزار عملیات بازار باز توسط بانک مرکزی کشور اجرا شده است با ماهیت این عملیات سازگاری ندارد. چرا که عقد مشارکت ذاتا با مخاطره همراه است و دوره زمانی مشارکت معمولا کوتاه‌مدت نیست، امکان تعیین نرخ سود به صورت قطعی و از پیش تعیین شده وجود ندارد و نهایتا بانک مرکزی نمی‌تواند منابع جمع‌آوری شده را بلوکه کند. بنابراین، حرکت به سمت ابزارهای جایگزین اوراق مشارکت ضروری است.از سوی دیگر عملیات بازار ارز و اوراق قرضه و نرخ سود ثابت و غیرمشارکتی با ابهام ربوی بودن مواجه است و مخالفانی دارد و از سوی دیگر، این پرسش اساسی مطرح است که در شرایط کنونی که عده‌ای سعی دارند پول خود را در حساب کوتاه‌مدت حفظ کنند تا ارز و طلا خریداری کنند آیا عملیات بازار باز و اوراق مشارکت با نرخ مشخص و قطعی از اقبال کافی همراه خواهد بود و مردم به سمت خرید اوراق مشارکت مثلا بانرخ 20 درصد خواهند رفت یا خیر؟

این‌ها چالش‌هایی است که در اجرای این سیاست باید بانک مرکزی به آن توجه کند تا بتواند بخشی از نقدینگی را کنترل کند و از حرکت سرگردان نقدینگی در بازارها جلوگیری کند.

عملیات بازار باز (Open market operation) به خرید و فروشِ اوراق قرضه دولتی در بازار آزاد، برای گسترش یا انقباض میزان پول در سیستم بانکی گفته می‌شود، که توسط بانک‌های مرکزی کشورها انجام می‌شود. خریداران به سیستم بانکی پول تزریق می‌کنند و رشد اقتصادی را افزایش می‌دهند

عملیات بازار باز از ابزارهای اصلی در سیاست‌های پولی یک کشور است. نرخ تنزیل و ذخیره لازم نیز ابزارهای دیگر هستند و مثلا هدف خزانه‌داری فدرال امریکا در استفاده از این تکنیک، تنظیم نرخ منابع فدرال است. نرخی که بر اساس آن بانک‌ها از یکدیگر قرض می‌گیرند. عملیات بازار باز می‌تواند اهداف متفاوتی را دنبال کند.

در بسیاری کشورها مهم‌ترین وظیفه بانک مرکزی کنترل نرخ تورم است که این کنترل از طریق عملیات بازار باز صورت می‌گیرد در کشورهایی که نرخ برابری ارز را کنترل می‌کنند، عملیات بازار باز با هدف کنترل نرخ ارز صورت می‌گیرد.

بانک مرکزی ابزاری برای کنترل بازار ندارد

دکتر کامران ندری کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با خبرنگار تعادل در این رابطه گفت: اصول عملیات بازار باز را برای مواردی چون بازار ارز به کار نمی‌برند و اساسا عملیات بازار باز برای کنترل بازار پول و اثرگذاری بر نرخ سود و طرح‌های عمرانی و ایجاد رونق یا خروج از رکود و تورم به کار گرفته می‌شود که دولت اقدام به فروش یا خرید اوراق متناسب با شرایط می‌کند. وی اضافه کرد: بانک‌های مرکزی در دنیا با عرضه اوراق خزانه و دیگر ابزارهای مالی در عملیات بازار باز اقدام به کنترل نرخ بهره کرده و آن را مدیریت می‌کنند و بطور کلی ما تا کنون عملیات بازار باز نداشته‌ایم و به نظر نمی‌رسد اصطلاح عملیات بازار باز در حوزه ارز قابل اجرا باشد و احتمالا منظور رییس کل جدید بانک مرکزی خرید و فروش اوراق مشتقه ارزی است تا از این طریق بتواند بازار ارز را کنترل کند.

ندری تصریح کرد: از آن جایی که بانک مرکزی امکان خلق پول دارد در نظام‌های مالی دنیا اجازه نمی‌دهند تا بانک مرکزی پول پرقدرت خلق کند و قاعدتا در عملیات بازار باز دارایی‌های مالی عرضه می‌شوند که نقد شوندگی بالایی داشته باشند و امکان نکول در عملیات در بازار ارز آن پایین باشد.

دکتر ندری ادامه داد: در ایران به هر دلیلی مسوولیت بازار ارز به بانک مرکزی سپرده شده است و بانک مرکزی با خرید و فروش و عرضه ارز اقدام به کنترل بازار می‌کند.

وی تصریح کرد: عملیات بازار باز بیشتر برای مدیریت نرخ بهره استفاده می‌شود و مهم‌ترین دلیل که تاکنون از عملیات بازار باز در کشور استفاده نشده است عدم وجود زیرساخت‌های لازم در بازار پول است زیرا بازار پول ساز وکار مخصوص خود را دارد که متاسفانه هنوز در ایران موفق به ایجاد آن نشده ایم.

ندری گفت: در کشورهای توسعه یافته محور اقتصاد و تصمیم‌گیری‌ها نرخ بهره است اما در ایران نرخ ارز بیشتر مورد توجه است و از آنجایی که در ایران نرخ بهره دستوری تعیین می‌شود بنابراین بر روی دیگر متغیرهای اصلی اقتصاد اثر مستقیم می‌گذارد.

وی افزود: کشورهای توسعه یافته ساختار اقتصادشان متفاوت است و ضرورت دارد ما هم متناسب با پیشرفت‌های بازار پول در دنیا تغییراتی در بازار پول و سرمایه خود ایجاد کنیم زیرا بازار مالی ما تنها به بازار سرمایه منتهی می‌شود و بطور کلی بازار مالی بسیار ضعیف است البته با روی کار آمدن دولت یازدهم بحث عملیات بازار باز عملیات در بازار ارز در کشور مطرح شد و اوراقی مانند اوراق خزانه و اوراق بدهی در سطح محدودی عرضه شد.

وی تشریح کرد: بانک مرکزی ابزاری برای کنترل بازار ندارد و فقها و علمای دینی نیز تلقی و برداشتی از ربا و نرخ بهره دارندکه ممکن است به هر اوراق و هر نوع روشی اجازه اجرا داده نشود. زیرا در نظام بانکی ایران عملیات بانکی بدون ربا تعریف نشده و ممکن است که اجرای برخی روش‌ها با مشکل مواجه باشد.

متاسفانه از ابتدا تاکنون بحث ربا با نگاه سنتی دنبال شده است تفسیری که ارایه می‌شود سطحی است و ضرورت دارد نگاه ما تغییر کند نظام بانکی ما متفاوت از نظام‌های مالی دنیاست و ضرورت دارد نگاه سطحی نگر با نگاه ژرف نگر متناسب با مصادیق امروز تغییر کند البته عملیات بازار باز مغایرتی با فقه و مصادیق فقهی ندارد ولی اجرای آن زمانی مناسب است که بازار پول خوبی داشته باشیم و بخواهیم به آن عمق ببخشیم.

وی گفت: متاسفانه نرخ گذاری سود بانکی متناسب با شرایط روز نیست و این موضوع باعث شده تا سیستم مالی ما به خاطر مساله ربا با مشکلات ساختاری و ریشه‌ای بسیاری مواجه شود.

در ساده‌ترین حالت می‌توان عملیات بازار باز را خرید و فروش اوراق قرضه با کیفیت توسط بانک مرکزی با هدف تاثیرگذاری بر متغیرهایی مانند حجم پول و نرخ بهره بازار در نظر گرفت. در واقع سیاست‌گذاران پولی با خرید و فروش اوراق قرضه، سیاست‌های پولی انقباضی و انبساطی را به اجرا می‌گذارند و با این سیاست نمی‌توان تاثیر مستقیم و فوری بر بازار ارز را انتظار داشته باشیم بلکه به تدریج با اثرگذاری بر نرخ سود بانکی می‌توان انتظار داشت که بازار ارز نیز تاثیرپذیر باشد.

به این صورت که در شرایط رکودی، بانک مرکزی با خرید اوراق قرضه باعث می‌‌شود عرضه پول در اقتصاد افزایش یافته و نرخ بهره کاهش یابد (در سطح هدف قرار گیرد) . در مقابل در شرایط تورمی، فروش اوراق قرضه توسط بانک مرکزی، عرضه پول را در اقتصاد کاهش و نرخ بهره را افزایش می‌دهد.

در بانکداری مرکزی نوین و بر اساس چندین دهه تجربه کشورهای گوناگون، این مطلب به اثبات رسیده است که قابلیت عملیات بازار باز جهت زمینه‌سازی دستیابی به اهداف سیاستی، بیشتر از سایر روش‌ها است و به همین دلیل در حال حاضر، به صورت گسترده‌تری مورد استفاده واقع می‌شود. شاید به همین دلیل است که در حال حاضر تقریبا در تمامی کشورهایی که دارای چارچوب سیاست پولی هستند، از عملیات بازار باز استفاده می‌شود.

مزایای عملیات بازار باز

از مهم‌ترین ویژگی‌ها یا مزیت‌های عملیات بازار باز در مقابل سایر ابزارهای سیاست‌گذاری پولی این است که عملیات بازار باز بر اساس منطق بازار پیش می‌رود. به عبارت دیگر بانک مرکزی به جای آنکه به صورت دستوری و با اجبار، بانک‌ها را مجبور به رعایت نرخ‌های بهره هدف کند، خود با خرید و فروش اوراق قرضه، نرخ رایج بازار را به سمت نرخ بهره هدف هدایت می‌کند. در این عملیات ابتکار عمل (تعیین میزان و مدت عملیات) با بانک مرکزی است و نه بانک‌های طرف مقابل. این در حالی است که در سایر روش‌ها (مانند پنجره تنزیل)، شروع عملیات با بانک‌ها است و نه بانک مرکزی، سرعت این عملیات بیشتر از سایر روش‌ها بوده و تجربه نشان‌دهنده اثرگذاری بیشتر آن نیز است و همچنین قابلیت عملیات در بازار ارز این ابزار در تامین اهداف مورد نظر بانک مرکزی، به ویژه جهت‌دهی به نرخ بهره بازار پول به سمت نرخ بهره هدف، بیشتر است.

با توجه به منافع مهم عملیات بازار باز، ضرورت دارد بانک مرکزی کشور تلاش کند تا با خرید و فروش اوراق بهادار و صکوک دولتی موجود در بازار مالی (مانند اخزا، سخاب، آجاد و غیره) جهت استفاده از این ابزار مهم سیاست‌گذاری پولی اقدام کند. در این رابطه برطرف کردن موانع قانونی یک ضرورت محسوب می‌شود.

سیاست‌های ارزی بانک مرکزی ضربه زیادی به اقتصاد و بازار سرمایه زده است

اغلب فعالان بازار سرمایه نیز به سیاست‌های ارزی بانک مرکزی انتقاد دارند. سیاست‌های ارزی به علت چند نرخی بودن نرخ ارز و تفاوت زیادی که در این مدت نرخ نیما با نرخ اسمی ارز در بازار مورد اعتراض قرار گرفته است. در هر صورت نرخ ارز باید با نرخ اسمی ارز در بازار هماهنگ شود. یعنی تنها چند درصد پایین‌تر باشد، در مواقع مختلف این تفاوت بین ۲۰ تا ۳۰ درصد بوده است.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد به نقل از تجارت نیوز؛ بانک مرکزی تعیین کننده مصوبات و اصول بانکداری است و تمامی بانک‌های خصوصی و دولتی باید از مصوبات بانک مرکزی پیروی کنند. سیاست‌های بانک‌ها در حوزه پولی و بانکی است که کارشناسان و فعالان اقتصادی و بازار سرمایه نسبت به برخی از این مصوبات اعتراض دارند و یک کارشناس اقتصادی علت انتقاد به این مصوبات را تشریح کرده است.

بهمن فلاح، کارشناس اقتصادی گفت: افزایش نرخ بهره بین بانکی،در دامنه دو الی سه درصدی تاثیر آنچنانی در بازار پول ندارد. یعنی به لحاظ عملیات بین بانکی که بانک‌ها برای تراز پولی انجام می‌دهند دو تا سه درصد تاثیری ندارد و نرمال است. نکته مهم اینجاست که این دو تا سه درصد در محدوده نرخ سود بانکی است و نمی‌تواند تاثیر منفی داشته باشد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر برخی عقیده دارند که افزایش نرخ بهره بین بانکی در بازار سرمایه نیز اثر دارد اما این فرضیه اشتباه است. مهم‌ترین انتقادی که فعالان بازار سرمایه به بازار پول دارند این است که در برخی از سپرده‌های کوتاه مدت بازار پول به اندازه سپرده‌های یک سال سود می‌گیرند. در اصل می‌توان گفت که مصوبات بانک مرکزی درباره بازار پول رعایت نمی‌شود.

این کارشناس بازارهای مالی تاکید کرد: برخی بانک‌ها در سپرده‌های دیداری، قوانین و مصوبات بانک مرکزی را رعایت نکرده‌اند و به نوعی با تخلف سود سپرده‌ یک سال را پرداخت کرده‌اند.

سرمایه‌گذاری در بانک با ریسک کم

به گفته فلاح، پول از سمت بازار سرمایه به سمت بازار پول می‌رود؛ چرا که ریسک این بازار کم است.

این کارشناس بازارهای مالی تشریح کرد:اغلب فعالان بازار سرمایه نیز به سیاست‌های ارزی بانک مرکزی انتقاد دارند. سیاست‌های ارزی به علت چند نرخی بودن نرخ ارز و تفاوت زیادی که در این مدت نرخ نیما با نرخ اسمی ارز در بازار مورد اعتراض قرار گرفته است. در هر صورت نرخ ارز باید با نرخ اسمی ارز در بازار هماهنگ شود. یعنی تنها چند درصد پایین‌تر باشد، در مواقع مختلف این تفاوت بین ۲۰ تا ۳۰ درصد بوده است.

وی با اشاره به اینکه شرکت‌های بورسی ار دلار نیمایی استفاده می‌کنند گفت: با تفاوت عمده بین نرخ دلار بازار آزاد و نیمایی، یک سرکوب ارزی در حق شرکت‌های صادر کننده رخ می‌دهد. در نهایت نیز رانتی به برخی از افراد می‌رسد.

فلاح در پایان اظهار کرد: عمده وظایف بانک مرکزی نیز نظارت به سیاست‌ها است، باید یکی از سیاست‌های ارزی یا پولی نرمال باشد. اما اینطور نیست و سیاست‌های پولی بانک مرکزی تقریبا نرمال است و از سوی دیگر سیاست‌های ارزی ضربه زیادی به اقتصاد و بازار سرمایه وارد می‌کند.

تاریخ سازی دوباره بانک مرکزی در بازار بین بانکی

تاریخ سازی بازار باز در هفته اول شهریور ماه ادامه پیدا کرده و دومین رکورد را در تاریخ برگزاری این بازار ثبت کرده است. یکی از مهم ترین شاخص ها در بازار باز نرخ سود بوده که در هفته منتهی به 7 شهریور ماه به 21.21 درصد رسیده است. این در حالی است که تزریق پول در این معاملات برای سومین هفته متوالی در مرز 70 همت قفل شده است.

معاملات بازار باز در هفته اول شهریور ماه به مرحله بیست و دوم خود رسید. هدف بانک مرکزی در این بازار تنظیم شرایط نقدینگی بانک ها و مدیریت نرخ بهره بین بانکی است.

در همین رابطه بانک مرکزی سیاست سه هفته اخیر خود را در این مقطع شدت بخشیده و اکنون برای سومین هفته متوالی مرز تزریق پول در بازار باز را در حوالی 70 همت ثابت نگه داشته است. به عبارت دیگر یکی از مهم ترین سیاست های بانک مرکزی در این هفته ها قفل عملی تزریق پول در سقف 70 هزار میلیارد تومان بوده است. این در حالی است که نرخ سود معاملات این بازار همچنان صعودی بوده و اکنون برای دومین بار در تاریخ برگزاری بازار باز از مرز 21 درصد عبور کرد. به گفته برخی کارشناسان این خیز جدی در نرخ سود بازار باز می تواند اثرات افزایشی در نرخ بهره بین بانکی را به همراه داشته باشد.

درهمین رابطه به گزارش اکوایران به نقل از اقتصاد نیوز، روند معاملات در بازار باز در هفته اول شهریور ماه در سطح ثابتی باقی مانده اما نرخ سود در این بازارباز هم رکورد شکنی کرد. در این بازار بانک ها اوراق خود را به بانک مرکزی فروخته و این نهاد نیز با توجه به صلاحدید خود هر چقدر از اوراقی که بخواهد از نهادهای مالی خریداری می کند. این معاملات به اصلاح عملیات بازار باز تلقی می شود که اکنون در سومین سال برگزاری آن به مرحله بیست و دوم رسیده است.

ثبات تزریق پول در نزدیکی 70 همت

در هفته منتهی به 7 شهریور ماه بانک مرکزی تقریبا 67 هزار میلیارد تومان اوراق از بانک ها خریداری کرده و تزریق پول در این بازار را نسبت به هفته قبل تنها تقریبا 2.1 درصد کاهش داد. رشد هفتگی نشان می دهد تقریبا در مرز بالایی قرار داشته و تزریق پول تغییر محسوسی را نداشته است.

این در حالی است که در بازار شبانه روند بسط پول نوسانات قابل توجهی را داشته است. در بازار شبانه بانک های دارای مازاد می توانند به بانک های دارای کسری وامدهی کوتاه مدت کنند. در این بازار نرخ سود در بازه 14 تا 22 درصد قرار داشته که این کف و سقف در اختیار نهاد برگزار کننده آن یعنی بانک مرکزی قرار دارد.

در همین رابطه در حالی که اعتبارات قاعده مند در بازار شبانه در هفته قبل در عملیات در بازار ارز مرز 24 همت قرار داشته در این هفته تزریق پول تقریبا کاهش قابل توجهی را ثبت کرده و به 10 هزار و 830 میلیارد تومان تنزل پیدا کرده است. این تزریق بانک مرکزی نرخ سود 22 درصدی دارد.

اتفاق مهم دیگر در بده بستان بانک مرکزی و بانک ها در این هفته رکورد دوباره نرخ سود در بازار باز بوده است.

عبور دوباره نرخ سود در بازار باز از مرز 21 درصد

در بازار باز بانک ها اوراق را از بانک مرکزی خریداری کرده و نهادهای مالی فروشنده متعهد می شوند در تاریخ سررسید مشخص شده با نرخ سود معلوم دوباره اوراق فروخته شده را از بانک مرکزی خریداری کنند. در همین رابطه در هفته اخیر بانک مرکزی نرخ سود در بازار را برابر با 21.21 درصد اعلام کرده و ضمن ثبت روندی صعودی برای دومین بار از مرز 21 درصد عبور داد. اتفاقی که به نوعی در راستای رشد نرخ بهره بین بانکی قلمداد می شود.

بانک مرکزی یک مرز دیگر را رد کرد

در عملیات بازار باز نیمه شهریور ماه نرخ سود در کانال 21 درصد ثابت ماند. مرور آمارها نشان می دهد این نرخ در مقایسه با قبل سطح بالایی به شمار می آید. اتفاق مهم دیگر در این مقطع، رکورد زنی تزریق پول در بازار بین بانکی و عبور از مرز 30 همت بوده است.

در عملیات بازار باز در هفته منتهی به 15 شهریور ماه دو اتفاق مهم رخداده است. این بازار از سال 99 به منظور مدیریت نقدینگی در نظام بانکی راه اندازی شده و تا کنون ادامه داشته است. داده های بانک مرکزی نشان می دهد این حراج اکنون به مرحله بیست و سوم خود رسیده است.

در این مرحله بانک مرکزی برای دومین بار نرخ سود را در مرتبه بالایی قرار داده که برخی از تحلیلگران آن را به معنای سیگنال افزایشی در نرخ بهره بین بانکی قلمداد می کنند. این در حالی است که تزریق پول در بازار بین بانکی به سطح بی سابقه خود در سال جاری رسیده و رکورد امسال را شکسته است.

در همین رابطه به گزارش اکو ایران به نقل از اقتصادنیوز، روند معاملات بازار باز هم چنان بدون تغییر مانده و در هفته منتهی به 15 شهریور در سطح 68 هزار میلیارد تومان به ثبت رسیده است.

بازار باز نام عملیاتی است که بانک مرکزی در آن با قبض و بسط پول در بانک ها سعی می کند تا وضعیت نقدینگی در نهادهای مالی را کنترل کند. اوضاعی که داده های بانک مرکزی نشان از بدتر شدن در تیرماه داشته است. درهمین رابطه براساس آمارهای بانک مرکزی در خصوص پایه پولی تیرماه بدهی بانک ها به بانک مرکزی رشدی 50 درصدی پیدا کرده و رکورد دار در سال های اخیر بوده است.

بانک مرکزی نیز در این راستا در هفته های متوالی تزریق پول بانک ها را در مرز 70 هزار میلیارد تومان قرار داده ولی درمقابل نرخ سود را رشد بالایی داده و برای دومین هفته متوالی در فراتر از مرز 21 درصد نگه داشته است.

ثبات نسبی تزریق پول در بازار باز

در هفته منتهی به 15 شهریور ماه 19 بانک در حراج بازار باز مشارکت داشته و 81 هزار و 440 میلیارد تومان اوراق به بانک مرکزی عرضه کردند. اوراق بدهی دولتی ابزار مهم در بازار باز به شمار آمده که نهادهای مالی مقروض با عرضه آن به بانک مرکزی از این نهاد استقراض نقدینگی می کنند . این عملیات به طور کلی با موافقت بانک مرکزی انجام شده و نرخ سود این معاملات را نیز این نهاد مشخص می کند.

در عملیات در بازار ارز همین رابطه در هفته منتهی به 15 شهریور ماه در حدود 68 هزار و 500 میلیارد تومان اوراق از بانک مرکزی خریداری شده که در مقایسه با هفته قبل تقریبا 0.4 درصد افت داشته و تغییر چندانی را ثبت نکرده است.

این در حالی است که نرخ سود تزریق پول در این بازار برای دومین هفته متوالی در فراتر از سطح بالایی قرار داشته و برابر با 21 درصد درج شده است.

رشد تزریق پول در بازار بین بانکی

در بازار شبانه یا بازار بین بانکی بانک های می توانند موازی با عملیات بازار باز، وضعیت از بانک های داری مازاد استقراض نقدینگی کنند. در این معاملات، تاریخ سررسید بده بستان میان نهادهای مالی در مرز 7 روزه قرار داشته و نرخ سود در این بازار نیز در دامنه 14 تا 22 درصد نوسان می کند. این کف و سقف در اختیار بانک مرکزی قرار دارد و با بسط اعتبارات قاعده مند در هر هفته با نرخ سود 22 درصد در بانک های داری کسری تزریق پول می کند.

در این هفته سطح اعتبارات قاعده مند در بازار بین بانکی برابر با 35 همت بوده که نشان از رشد بالای این شاخص در هفته های اخیر و بنابراین تزریق بالای پول از سوی بانک مرکزی بوده است. بررسی ها نشان می دهد بسط 35 هزار میلیاردی بانک مرکزی در بازار شبانه در سال 1401 بی سابقه بوده است.

عملیات در بازار ارز

بانکداری بین‌المللی ۱ (با تاکید بر مدیریت ریسک نوسانات نرخ ارز و بهره)

پیشگفتار
مقدمه مؤلف

بخش اول
معرفی ارز
مقدمه
تراز پرداخت ها یا موازنه ارزی کشور
سیستم های پولی در گذر زمان
1- سیستم ابتدایی پولی برپایه مبادلات پایاپای ( تهاتری )
2- سیستم پولی بر پایه طلا و نقره
3- سیستم پولی بر پایه طلا ( پایه سکه طلا و پایه شمش طلا )
4- سیستم پایه طلا – ارز ( سیستم برتون وودز)
5- سیستم بی نظمی های پولی

- انواع نظامهای ارزی
الف- نظام نرخ ثابت ارز
ب- نظام نرخ های متعدد
ج- نظام نرخ های شناور
د- نظام نرخ های شناور کنترل شده
- صندوق بین المللی پول
- گروه بانک جهانی
- گروه بانک توسعه اسلامی
- حق برداشت مخصوص
- نحوه محاسبه نرخ برابری و نرخ بهره حق برداشت مخصوص
الف- نحوه محاسبه نرخ برابری روزانه حق برداشت مخصوص
ب- نحوه محاسبه نرخ بهره هفتگی حق برداشت مخصوص
تاریخچه و سابقه تعیین نرخ ارز در ایران
- نحوه محاسبه نرخ خرید و فروش ارز شناور و ارز صادراتی قبل از تک نرخی ارز
- قابلیت تبدیل ارزها
الف- ارزهای قابل تبدیل
1- قابلیت تبدیل کامل
2- قابلیت تبدیل محدود
ب- ارزهای غیرقابل تبدیل
- انواع روش های اعلام نرخ برابری ارزها
1- روش مستقیم
2- روش غیرمستقیم
3- روش قیمت
- سؤالات و تمرینات بخش اول

بخش دوم
- عملیات خزانه داری
- مقدمه
- بازار تبدیلات ارزی
الف-تاییدیه
ب- دستور پرداخت
ج- اطلاعیه
- معاملات نقدی
- طلا

الف – عرضه طلا
1- معادن طلا
2- طلاهای ذخیره در روی زمین

ب- قیمت طلا
1- بحران های سیاسی واقتصادی
2- تورم
3- نرخ تبدیل دلار آمریکا
4- نرخ بازدهی سایر ابزار های مالی
5- افزایش قیمت نفت
- قیمت طلا درایران
- معاملات طلا
- نرخ های متقابل
مجسمه Bear – Bull
- سوالات و تمرینات بخش دوم

بخش سوم
- آشنایی با بازارهای پول و سرمایه
- مقدمه
الف- فعالیت های بازار پول
1- بازارهای پولی سپرده ثابت
2- اوراق بهادار بازار پول
الف-اسناد خزانه
ب-گواهی سپرده
ج-قبولی بانک
د- اوراق تجاری
ه- اوراق تجاری اروپایی
- مقررات بازار پول ( ریال ) در جمهوری اسلامی ایران

ب- فعالیتهای بازار سرمایه
الف- دولت
ب- مؤسسات دولتی و خصوصی
ج- مؤسسات فراملیتی
- انواع کوپن اوراق قرضه
الف- اوراق قرضه با نرخ ثابت
ب- اوراق قرضه با نرخ شناور
ج- اوراق قرضه با کوپن صفر
- سررسید اوراق قرضه
- محاسبه قیمت اوراق قرضه
الف- ارزش آتی
ب- ارزش فعلی
ج-تعیین قیمت اوراق قرضه
- بازدهی تا سررسید
- رابطه کوپن و بازده اوراق
- بازدهی جاری
- روش محاسبه تقریبی بازدهی تا سررسید اوراق قرض
- سیستم تسویه اوراق بهادار
- انواع روش های تسویه اوراق بهادار
الف- دریاف اوراق
ب- تحویل اوراق
- صکوک ( اوراق قرضه اسلامی )
- سؤالات و تمرینات بخش سوم

بخش چهارم
- اندازه گیری بی ثباتی قیمت اوراق قرضه
- مقدمه
- دوره بازیافت
- تغییر قیمت اوراق با یک پوینت نوسان بازده
- تحدب – کوژی- خمیدگی
- تعیین میزان نوسانات قیمت اوراق با استفاده از دوره بازیافت و تحدب
- به کارگیری تحدب درانتخابات اوراق قرضه
- قراردادهای بازخرید اوراق
الف- جهت تأمین مالی کوتاه مدت وجه اوراق قرضه خریداری شده
ب- جهت افزایش بازده اوراق موجود در پرتفوی
- سپرده گذاری / سپرده گیری اوراق قرضه
- سؤالات و تمرینات بخش چهارم

بخش پنجم
- آشنایی با بازار ابزار مشتقه
- مقدمه
- معاملات سلف
- نحوه محاسبه حاشیه سلف
- معاملات والور روز و فردا
- محاسبه نرخ های والور روز و فردا
- معاملات آتی
- معاملات سوآپ یا تعویضی
- معاملات سوآپ طلا
- سوآپ نرخ بهره
الف- سوآپ نرخ بهره متغیر با نرخ بهره ثابت

ب – سوآپ نرخ بهره متغیر با نرخ بهره متغیر
- معاملات اختیاری
- نحوه محاسبه هزینه معامله اختیاری
الف- ارزش ذاتی معامله اختیاری
ب- فاصله تا سررسید
ج- فراریت
د- هزینه نرخ بهره
ه- رابطه بین نرخ اختیاری و نرخ نقدی
و- نوع معامله اختیاری
- معاملات اختیاری ارز بدون هزینه
- معاملات اختیاری ابزاری برای مدیریت ریسک نوسانات نرخ ارز
الف- خرید اجاره خرید طلا
ب- فروش اجاره خرید طلا
ج- خرید اجاره فروش طلا
د- فروش اجاره فروش طلا
- سقف نرخ بهره
-کف نرخ بهره
- معامله اختیاری نرخ بهره بدون هزینه
- قررداد سلف نرخ بهره
- نحوه محاسبه نرخ قرارداد سلف نرخ بهره
- سؤالات و تمرینات بخش پنجم

پیوست ها
پیوست شماره یک
مقررات و ضوابط اجرایی عملیات بین بانکی بازار تهران
پیوست شماره دو
آشنایی با سوئیفت
پیوست شماره سه
یک نمونه از انجام معاملات تبدیل ارزی و سپرده ارزی
قسمت اول – یک نمونه معاملات تبدیلات ارزی
قست دوم – یک نمونه معامله سپرده ثابت ارزی
پیوست شماره چهار
مقایسه ساختار و اهداف بانک های مرکزی سه قطب اقتصادی و بانک مرکزی ج.ا.ا.
الف- بانک مرکزی آمریکا
ب- بانک مرکزی اروپا
ج- بانک مرکزی ژاپن
د- بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
پیوست شماره پنج
دستورالعمل اجرایی عملیات بازار بین بانکی ریال
پیوست شماره شش
انواع خطرات ( ریسک های ) سرمایه گذاری در بازارهای پول و سرمایه
ریسک ا عتباری
ریسک نقدینگی
ریسک نرخ بهره
ریسک کشوری
ریسک نرخ تبدیل
منابع و مآخذ