ساختار ابزار SWOT

این ابزار گرچه در نهایت به شکل یک ماتریس ساده نمایش داده می‌شود و خط مشی سازمان را مشخص می‌سازد اما برای تنظیم هرچه بهتر، در دل خود اصول و قواعد بسیاری دارد.

تحلیل SWOT چیست؟

تحلیل SWOT یکی از قوی‌ترین ابزارهای تحلیل و تعیین استراتژی‌های هر کسب‌وکار یا سازمانی می‌باشد. معمولاً این ابزار در سطوح بالایی و اجرایی مدیریت مورد استفاده قرار می‌گیرد. با استفاده از این ابزار می‌توان با شفافیت بیشتری مسیر رسیدن به اهداف و چشم‌اندازهای تعیین شده را طی نمود؛ چرا که یکی از اهداف بکارگیری تحلیل SWOT مشخص نمودن راه‌های رسیدن به هدف می‌باشد. اما برای نوشتن یک تحلیل مناسب و منطقی، اول از همه بهتر است با ساختار و چارچوب ابزار آشنا شویم.

ساختار ابزار SWOT

معمولاً هر کسب‌وکار و سازمانی را از چهار منظر مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهند.

نقاط قوت یا Strengths

بررسی نفاط قوت سازمان یا کسب‌وکار می‌تواند به او کمک کند که تمرکز بیشتری بر تقویت و حفظ نکات مثبت خود داشته باشد. هر آنچه که از دید ما به عنوان یک نقطه‌ی مثبت محسوب می‌شود که مربوط به عوامل درونی سازمان و کسب‌وکار است می‌تواند در این قسمت به آن اشاره شود. مثلاً کسب‌وکاری دارم که از لحاظ نیروی انسانی خود را برتر از سایرین می‌دانم؛ چرا که از نیروی انسانی خلاق و دغدغه‌مند برخوردار هستم. یا به عنوان مثال محل احداث کارخانه یا کارگاهم بسیار شرایط مطلوب‌تری نسبت به سایر رقبا دارد؛ چرا که انواع و اقسام مسیرهای دسترسی به آن وجود دارد و ماشین‌های سنگین محدودیتی جهت تردد و رفت‌وآمد ندارند. یا به عنوان مثال نزدیک‌تر از سایرین به بازار فروش هستم و نیازی ندارم که متحمل هزینه‌های سنگین حمل‌ونقل شوم.

همان‌طور که در مثال‌های بالا ذکر شد، هر آنچه که می‌تواند یک نقطه‌ی مثبتی برای کسب‌وکار باشد که بتوانیم با تمرکز بر آن‌ها، فاصله‌ی خود را با رقبا بیشتر کنیم می‌تواند نقطه‌ی قوت ما محسوب شود. اما باید دقت کرد که نوشتن موارد روتین که معمولاً در همه‌ی کسب‌وکارها نقطه‌ی مثبت محسوب می‌شود، زیاد مطلوب نخواهد بود. چون همان‌طور که گفته شد، در نهایت خروجی SWOT، استراتژی‌هایی است که از دل ماتریس SWOT استخراج می‌شوند.

نقاط ضعف یا Weaknesses

اما پس از بررسی نقاط قوت که جزء عوامل درونی سازمان به حساب می‌آید، لازم است که عامل درونی و مهم‌تر دیگری به نام نقاط ضعف مورد بررسی قرار گیرد. نقاط ضعف درست در نقطه‌ی مقابل نقاط قوت قرار می‌گیرند و بیان‌کننده‌ی نکات منفی درون کسب‌وکار هستند. مثلاً یکی از نقاط منفی درونی کسب‌وکار می‌تواند عدم استفاده از کاربردهای IT و فناوری اطلاعات باشد. انجام فرآیندهای دستی و غیر خودکار بیش از حد نیز از دیگر نقاط ضعف محسوب می‌شود. یا مثال دیگر، عدم بهره‌مندی از نیروی انسانی علاقه‌مند و ماهی می‌باشد. یا حتی ممکن است محل احداث کارخانه برای فعالیتی که انجام می‌دهم بسیار نامناسب باشد و هزینه‌های مازادی را به کسب‌وکار متحمل کند.

بسیاری از کسب‌وکارها اگر به نقاط ضعف خود در ابتدای مسیر واقف و آگاه باشند، تلاش می‌کنند که حدالامکان نقاط ضعف خود را با استفاده از امکاناتی که دارند، پوشش دهند و هر روز به فکر کشف راه‌های رسیدن به فردای بهتر از امروز هستند. یررسی نقاط ضعف به ما کمک می‌کند که بیزینس ما ایستا نباشد و چابکی و پویایی خاصی به خود بگیرد.

فرصت‌ها یا Opportunities

پس از آن که عوامل درونی سازمان یا کسب‌وکار بررسی شد، نوبت به بررسی عوامل خارجی می‌رسد. عوامل خارجی عواملی هستند که بیرون از سیستم و محیط ما شکل می‌گیرند و ایجاد آن‌ها به داخل سیستم و محیط ارتباطی ندارد؛ بلکه علل ایجاد آن‌ها مربوط به خارج از کسب‌وکار می‌شود. مثلاً شرایط محیط زیستی و قوانین دولتی از این دست عوامل خارجی هستند.

اما دسته‌ای از عوامل خارجی که توجه به آن‌ها می‌تواند سکوی پرتاب ما باشد، فرصت‌هایی هستند که برای کسب‌وکار ایجاد می‌شوند. دانش قبلی از فرصت‌هایی که می‌تواند ما را ترقی دهد و سهم بازار ما را افزایش دهد، می‌تواند آینده‌ی روشنی از جایگاه ما در آینده مشخص کند.

مثلاً در برهه‌ی کنونی توجه به تولید و رفع مانع‌زدایی‌ها بیشتر از گذشته مورد توجه دولت و حکومت قرار گرفته است. بنابراین دولتمردان در تلاش هستند موانع تولید را کاهش دهند و با آسان‌تر کردن شرایط پرداخت مالیات، تأمین اجتماعی و … تولید را رونق دهند. صنعتگرانی که از فرصت‌های ایجاد شده مثل وام‌های کم‌بهره و با تنفس نهایت استفاده را ببرند می‌توانند پله‌های ترقی را سریع‌تر طی کنند و آینده‌ی درخشان‌تری داشته باشند.

تهدیدها یا Threats

همواره در پیمودن مسیر شیرین و جذاب کارآفرینی و تولید، دست‌اندازهایی وجود دارد که عامل به وجود آمدن برخی از آن‌ها به ما مربوط نمی‌شود. مثال بارز آن تحریم‌های ظالمانه‌ای است که با اعمال آن‌ها زندگی چندین میلیون نفر تحت تأثیر قرار می‌گیرد. تحریم‌های اقتصادی یکی از آسیب‌ زننده‌ترین تهدیدها به رونق کسب‌وکار است. تصور کنید که کسب و کاری دارم که مواد اولیه‌ی آن از خارج کشور تأمین می‌شود و ماده‌ی مشابه داخلی آن با کیفیت مناسب وجود ندارد. تحریم اقتصادی اعمال می‌شود. تبادل مالی و پولی با مشکل مواجه می‌شود و عوامل دیگری دست به دست هم می‌دهند که هزینه‌های ما افزایش یابد. افزایش هزینه‌ها، قدرت مانور قیمت‌گذاری را محدود می‌کند و سود حاشیه‌ای را کاهش می‌دهد. از طرفی میزان فروش تحت تأثیر قرار می‌گیرد و به نوعی تعادل و بالانس میان هزینه‌ها و درآمدها از بین می‌رود.

اگر پیش از راه‌اندازی کسب‌وکار خود، تهدیدهای بالقوه شناسایی نشوند و برنامه و راهکاری جهت مقابله با آن‌ها وجود نداشته باشد، یقیناً و بدون شک در بازار رقابتی و پرتلاطم کشور که ثبات اقتصادی، واژه‌ای بی‌معناست، شکست و ورشکستگی انتظار ما را می‌کشد و دیری نخواهد پایید که واحد صنعتی با تعطیلی روبه‌رو خواهد شد و سر از جلسات ستاد تسهیل و رفع موانع تولید در می‌آورد.

یقیناً موارد دیگری نظیر مصوبه‌های ناگهانی، شرایط محیط زیستی و … از دیگر تهدیدهای کسب‌وکار محسوب می‎‌شوند و بدون داشتن استراتژی جهت مقابله با آن‌ها نمی‌توانیم زنده بمانیم.

مزایا و معایب تحلیل SWOT

مزایا

• تجزیه و تحلیل SWOT روشی مناسب برای هدایت جلسات و تبیین استراتژی‌های کسب و کار است.

• جمع کردن همه‌ی افراد در یک اتاق برای بحث در مورد نقاط قوت و ضعف اصلی شرکت و سپس هدایت بحث به سمت تعریف فرصت‌ها و تهدیدها و در آخر طوفان ایده‌ها، روشی اثربخش و قدرتمند است.

• گاهی اوقات پیش فرض شما از تحلیل، با انعکاس نظرات و دیدگاه‌های افراد گروه کاملاً دستخوش تغییر می‌شود و در خلال بحث‌ها شما با مسائل و عواملی آشنا می‌شوید که قبلاً از وجود آن‌ها بی اطلاع بودید.

• ساختار مدون و منظم ابزار SWOT جلسات طوفان فکری و دیگر جلسات تصمیم‌گیری را ساختاریافته می‌کند و در حاضرین در جلسه را به منظور تصمیم‌گیری و نتیجه‌گیری مدون راهنمایی می‌کند.

• شما می‌توانید تحلیل SWOT را به طور ویژه بر روی بخش‌های تولید، فروش، بازاریابی و… پیاده‌سازی نموده و در نهایت آن را به استراتژی کلی تجاری شرکت تعمیم دهید.

معایب

• هنگامی که شما در حال اجرای یک تجزیه و تحلیل SWOT هستید، باید به خاطر داشته باشید که این تنها یک مرحله از فرآیند برنامه‌ریزی کسب‌وکار است. برای مسائل پیچیده‌تر، معمولاً برای تصمیم‌گیری باید تحقیق و تجزیه و تحلیل عمیق‌تری انجام دهید

• می‌تواند اطلاعات زیادی تولید کند، اما همه‌ی آن‌ها مفید نیستند.

• راه‌حل قطعی نمی‌دهد، یا تصمیمات جایگزین ارائه نمی‌کند.

• شاید جدی‌ترین محدودیت SWOT ذهنی بودن آن است. ارزیابی جایگاه یک شرکت در طول دو بعد SWOT کاملاً ذهنی خواهد بود و مدیرانی که سعی در استفاده از SWOT دارند، احتمال دارد که با عدم توافقاتی در میان افراد یک شرکت درباره جایگاه شرکت در طول این ابعاد مواجه شوند.

جمع‌بندی

تحلیل SWOT تقریباً همواره تفکر و گفت و شنود خوب درباره شرکت و صنعت آن را ترغیب می‌کند و مدیرانی که از تحلیل SWOT استفاده می‌کنند تقریباً همواره قادر به فهرست کردن نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدات بسیاری خواهند بود. تحلیل SWOT هم‌چنین نه تنها تحلیل خارجی محیط صنعتی یک شرکت را یکپارچه می‌سازد، بلکه تحلیلی داخلی از نقاط قوت و ضعف درونی یک شرکت را فراهم می‌سازد.

با توجه به رشد استفاده از ابزار SWOT، تمپلیت‌های مختلف و متفاوتی در ارائه‌ی هر چه جذاب‌تر تحلیل وجود دارند. استفاده از این ابزارهای آماده و آنلاین می‌تواند از لحاظ گرافیکی و مصورسازی، تصویر زیبایی از تحلیل در ذهن خواننده ایجاد نماید. جهت استفاده از تمپلیت‌های رایگان و آماده از مرجع لینک شده استفاده نمایید.

در نوشته‌های بعد به نحوه‌ی استخراج استراتژی‌ها از ماتریس SWOT اشاره خواهد شد. سؤالات و ماتریس‌های SWOT خود را در دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید. :))

تجزیه و تحلیل SWOT چیست؟

تجزیه و تحلیل SWOT یکی از ابزارهای ساده در عین حال قدرتمند جهت تدوین استراتژی برای شرکت‌های مختلف است. تجزیه و تحلیل SWOT به شما کمک می‌کند با در نظر گرفتن تمامی نقاط قوت و ضعف کسب و کار خود و همچنین فرصت‌ها و تهدیدهایی که در بازار با آن روبرو می‌شوید، یک استراتژی قوی برای سازمان تدوین کنید.

تعریف تجزیه و تحلیل SWOT

SWOT مخفف کلمات Strengths, Weaknesses, Opportunities و Threats به معنی نقاط قوت، ضعف‌ها، فرصت‌ها و تهدیدات است. تجزیه و تحلیل SWOT چارچوبی می‌باشد که برای ارزیابی موقعیت رقابتی یک شرکت و توسعه برنامه‌ریزی استراتژیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. تجزیه و تحلیل SWOT عوامل داخلی و خارجی و همچنین پتانسیل فعلی و آینده را ارزیابی می‌کند.

تجزیه و تحلیل SWOT برای تسهیل بررسی واقع‌بینانه، مبتنی بر واقعیت و داده محور نقاط قوت و ضعف سازمان طراحی شده است. سازمان باید با اجتناب از اعتقادات از پیش ایجادشده یا مناطق مبهم، تجزیه و تحلیل را دقیق انجام دهد و بر حقایق و واقعیت‌ها متمرکز شود. شرکت‌ها باید از این تحلیل به عنوان راهنما و نه لزوماً به عنوان یک توصیه استفاده کنند.

درک تجزیه و تحلیل SWOT

تجزیه و تحلیل SWOT یک تکنیک برای ارزیابی عملکرد، رقابت، ریسک و پتانسیل کسب و کار و همچنین بخشی از آن مانند خط تولید محصول یا نهادهای دیگر است.

تجزیه و تحلیل SWOT با ساختار ابزار SWOT استفاده از داده‌های داخلی و خارجی می‌تواند به شرکت بگوید که باید چه پیشرفت داخلی داشته باشد و همچنین به توسعه برنامه‌های استراتژیک کمک می‌کند.

این تکنیک همچنین می‌تواند کسب و کارها را به سمت استراتژی‌هایی که به احتمال زیاد موفقیت‌آمیز هستند، هدایت نماید. تجزیه و تحلیل SWOT به تحلیل‌گران، ذینفعان یا رقبای مستقل می‌گوید که آیا شرکت، خط تولید یا صنعت قوی یا ضعیف است و دلیل این قوی یا ضعیف بودن چیست.

تحلیل‌گران تجزیه و تحلیل SWOT را در قالب یک چهار ضلعی ارائه می‌دهند. این چیدمان بصری یک مرور کلی از موقعیت شرکت فراهم می‌سازد. اگرچه ممکن است همه نکات از اهمیت یکسانی برخوردار نباشند، اما همه آن‌ها باید بینش‌های کلیدی در مورد توازن فرصت‌ها و تهدیدها، مزایا و معایب و موارد دیگر را نشان دهند.

تجزیه و تحلیل SWOT اولین بار برای تجزیه و تحلیل کسب و کار مورد استفاده قرار گرفت. اکنون اغلب توسط دولت‌ها، موسسات غیرانتفاعی و افرادی از جمله سرمایه‌گذاران و کارآفرینان استفاده می‌شود.

نقاط قوت (Strengths)

نقاط قوت توصیف می‌کنند که سازمان‌ها چه برتری دارند و چه چیزی آن‌ها را از رقبا جدا می‌کند: برای مثال نقطه قوت می‌تواند یک برند قدرتمند، وفاداری به مشتری، فناوری منحصر به فرد و غیره باشد. مثلا یک صندوق محافظت از سرمایه‌گذاری ممکن است یک استراتژی کسب و کار اختصاصی تهیه کرده باشد که نتایج ضرر بازار را بازگرداند. این سازمان باید تصمیم بگیرد که چگونه از این نتایج برای جذب سرمایه‌گذاران جدید استفاده کند.

نقاط ضعف (Weaknesses)

نقاط ضعف نمی‌گذارند عملکرد سازمان به حد مطلوب برسد. آن‌ها نقاطی هستند که کسب و کار باید برای برتری پیدا کردن نسبت به رقبا، بهبود بخشد. نقاط ضعف رایج عبارتند از یک برند ضعیف، نرخ ریزش کارکنان بالاتر از متوسط، سطح بالای بدهی، زنجیره تأمین ناکافی یا فقدان سرمایه.

فرصت‌ها (Opportunities)

فرصت‌ها به عوامل خارجی مطلوب اشاره می‌کنند که می‌توانند مزیت رقابتی در اختیار سازمان قرار دهند. به عنوان مثال، اگر یک کشور تعرفه‌ها را کاهش دهد، یک تولیدکننده اتومبیل می‌تواند اتومبیل‌های خود را به بازار جدید صادر کند و باعث افزایش فروش و سهم بازار شود.

تهدیدها (Threats)

تهدیدها دربرگیرنده عواملی هستند که احتمال آسیب رساندن به سازمان را دارند. به عنوان مثال، خشکسالی تهدیدی برای یک شرکت تولید گندم است، زیرا ممکن است باعث از بین رفتن یا تضعیف عملکرد محصول شود. سایر تهدیدات رایج شامل مواردی مانند افزایش هزینه مواد، افزایش تعداد رقبا، عرضه شدید نیروی کار و غیره هستند.

نمونه آنالیز SWOT

در سال ۲۰۱۵، یک شرکت مستقل تجزیه و تحلیل SWOT برای شرکت کوکا کولا انجام داد که نقاط قوت مانند برند مشهور در جهان، شبکه توزیع گسترده و فرصت‌های موجود در بازارهای نوظهور را شناسایی کرد. این تحلیل ضعف‌ها و تهدیداتی از قبیل نوسانات ارزهای خارجی، افزایش علاقه عمومی به نوشیدنی‌های سالم و رقابت از سوی شرکت‌های نوشیدنی سالم را نیز مورد توجه قرار داد.

طبق تجزیه و تحلیل SWOT انجام شده برای شرکت کوکا کولا، این شرکت به یک شرکت نوشیدنی برتر تبدیل خواهد شد که آن را به گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاران محافظه کار و همچنین یک منبع درآمد قابل اعتماد در مقابل سرمایه کم مورد نیاز، تبدیل می‌کند.

پنج سال بعد، تحلیل صورت گرفته اثبات شد، زیرا کوکا کولا ششمین برند قدرتمند جهان (آن زمان) باقی ماند. سهام کوکا کولا طی پنج سال پس از اتمام تجزیه و تحلیل، بیش از ۶۰ درصد افزایش یافته است.

مزایای استفاده از تجزیه و تحلیل SWOT

تجزیه و تحلیل SWOT یک روش عالی برای هدایت جلسات استراتژیک کسب و کار است. این امکان وجود دارد که همه افراد در جلسه بتوانند در مورد نقاط قوت و ضعف اصلی شرکت بحث کنند و سپس فرصت ها و تهدیدها را تعریف نمایند و در آخر به ایده‌های اصلی بپردازند. غالباً، تجزیه و تحلیل SWOT نمایانگر عواملی است که از آن‌ها بی‌خبر بوده‌اید و بدون انجام این تحلیل، متوجهِ آن‌ها نخواهید شد.

شرکت‌ها می‌توانند از SWOT برای جلسات مربوط به استراتژی کلی کسب و کار یا برای یک دپارتمان خاص مانند بازاریابی، تولید یا فروش استفاده کنند. به مرور خواهید دید که چگونه استراتژی کلی توسعه‌یافته از تجزیه و تحلیل SWOT در زیرمجموعه‌های دپارتمان‌ها نیز اعمال خواهد شد.

چگونه از ماتریس SWOT در تدوین استراتژی استفاده کنیم؟

تقریبا هیچ کتابی درباره تدوین استراتژی و برنامه‌ریزی استراتژیک را نمی‌توان یافت که به لزوم بررسی فرصت‌ها و تهدیدها در محیط پیرامونی و بررسی نقاط قوت و ضعف در محیط داخلی پرداخته باشد و اشاره‌ای به ماتریس SWOT نکرده باشد. ماتریس SWOT که گاهی آن را با عناوین ماتریس سوات، ماتریس نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید یا تحلیل تکافت ترجمه می‌کنند، یکی از پرکاربردترین و پراقبال‌ترین ابزارهای مدیریتی به منظور بررسی تناسب استراتژیک میان مولفه‌های محیط پیرامونی و محیط داخلی است و در کنار اقبال فراوان و کاربردهای متعدد، هم مدافعان جدی و هم منتقدان سرسختی دارد. استفاده موفقیت‌آمیز از این ابزار مدیریتی به این نیاز دارد که هم روش به‌کارگیری آن را بدانیم و هم با چالش‌ها، کاستی‌ها، محدودیت‌ها و جنبه‌های خاص این ابزار آشنا باشیم.

ماتریس SWOT از قدیمی‌ترین ابزارهایی است که در مدیریت استراتژیک و به طور خاص، در برنامه‌ریزی استراتژیک توسط مدیران، مشاوران و کارشناسان مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما با وجود این استفاده گسترده، نظرات متفاوتی درباره زمان پیدایش و مبدع آن وجود دارد و برخی آن را به کنت اندروز (دانشکده کسب‌وکار هاروارد) و برخی دیگر به آلبرت همفری (موسسه تحقیقاتی دانشگاه استنفورد) نسبت می‌دهند و به همین دلیل نمی‌توان با قطعیت درباره پیشینه این ابزار مدیریتی نظر داد. در طول زمان، ترتیب یا خود واژگانی که سرنشانه SWOT از آنها اخذ شده است، دستخوش تغییر شده است. به همین دلیل، گونه‌های دیگری از این ماتریس با عناوینی نظیر ماتریس TOWS، ماتریس SWOC، ماتریس SOFT یا ماتریس SVOR نیز در کتب و مقالات مدیریت استراتژیک به چشم می‌خورند که اگرچه در عناوین واژگان با هم متفاوتند، اما منطق یکسانی را برای بررسی تناسب استراتژیک دنبال می‌کنند. از این جنبه، شاید سادگی منطق زیربنای ماتریس سوات و انعطاف‌پذیری آن سبب پیدایش گونه‌های متنوع از این ماتریس شده است.

ماتریس SWOT چیست؟

در حالت متداول و استاندارد، ماتریس SWOT ابزاری برای تحلیل تناسب استراتژیک میان مولفه‌ها و موضوعات محیط پیرامونی و محیط داخلی است. محیط پیرامونی سازمان‌ها دربرگیرنده مجموعه‌ای از فرصت‌ها و تهدیدات است. فرصت‌ها به سازمان امکان می‌دهند از قابلیت‌های فعلی‌شان فراتر بروند یا مزیت‌ها و قابلیت‌های جدیدی کسب کنند، درحالی‌که تهدیدها سودآوری، رشد یا حتی موجودیت سازمان را به خطر می‌اندازند. اوضاع در محیط داخلی سازمان‌ها نیز به همین صورت است. سازمان‌ها چه در فضای تجاری و چه در فضای غیرتجاری (سازمان‌های دولتی، مراکز نظامی، بنگاه‌های عمومی و غیرانتفاعی و نظایر آنها) با مجموعه‌ای از نقاط قوت و ضعف روبه‌رو هستند که تنها بدان‌ها اختصاص دارد و حتی دو رقیب کاملاً همسان نیز با نقاط قوت و ضعف مختص به خودشان مواجه هستند. نقاط قوت که گاهی از آنها با عنوان قابلیت‌ها نیز نام برده می‌شود، زیربنای مزیت‌های سازمان هستند و نقاط ضعف شامل کاستی‌های نسبی سازمان در برابر سازمان‌های رقیب و هم‌عرض می‌شوند.

یکی از چالش‌هایی که در همین طبقه‌بندی باید بدان توجه داشت این است که نباید نقاط قوت و ضعف را با منابع سازمانی اشتباه گرفت. در اختیار داشتن حجم عظیمی از ماشین‌آلات می‌تواند یکی از منابع سازمانی قلمداد شود، اما نمی‌توان آن را الزاماً نقطه قوت یا ضعف دانست و چنین تحلیلی نیازمند ارزیابی نسبت خلق ارزش این ماشین‌آلات در قیاس با هزینه‌های آشکار و پنهان نگهداری از آنهاست. به همین دلیل در تحلیل نقاط قوت و ضعف، باید به ارزیابی منابع سازمانی توجه بسیار زیادی داشت. به علاوه، لازم است که به یکی از محدودیت‌های بسیار مهم ماتریس SWOT توجه کنیم. طبقه‌بندی عوامل محیط پیرامونی در قالب فرصت‌ها و تهدیدات و عوامل محیط داخلی در قالب قوت‌ها و ضعف‌ها یک مسئله اعتباری و نسبی است. بسیاری از پدیده‌های سازمانی هر دو وجه قوت و ضعف (و یا فرصت و تهدید) را به طور توآمان دربردارند و اگرچه از برخی جهات نقطه قوت به شمار می‌آیند، اما از برخی جنبه‌ها مانند یک نقطه ضعف بروز و ظهور می‌یابند. بنابراین تفکیک ساده‌انگارانه نیروهای محیط داخلی و محیط پیرامونی در قالب فرصت، تهدید، قوت و ضعف گاهی بیش از آنکه راهگشا باشد، گمراه‌کننده است و در این میان آنچه اهمیت و اصالت دارد، شناسایی و تحلیل دقیق نیروهای داخلی و خارجی موثر بر بنگاه، فارغ از هر نوع تفکیک است.

هنگامی‌که مولفه‌های چهارگانه فرصت، تهدید، قوت و ضعف را در اختیار داشته باشیم، می‌توانیم از ماتریس SWOT برای بررسی دوبه‌دوی این مولفه‌ها و شناسایی گزینه‌های استراتژیک حاصل از تقابل دوبه‌دوی مولفه‌ها استفاده کنیم. گاهی برای آنکه ورودی‌های استانداردی به ماتریس سوات بدهیم، می‌توانیم از ماتریس تحلیل عوامل خارجی (EFE) و تحلیل عوامل داخلی (IFE) استفاده کنیم. این دو ماتریس مولفه‌های شناسایی‌شده را امتیازدهی و اولویت‌بندی می‌کنند و از این حیث می‌توانند مبنایی برای تحلیل‌های کمّی‌شده باشند.

پس از ورود مولفه‌های فرصت، تهدید، قوت و ضعف، باید تقابل دوبه‌دو را میان هریک از مولفه‌های فرصت و تهدید با هریک از مولفه‌های قوت و ضعف برقرار نمود. گزینه‌های استراتژیکی که در نتیجه این تقابل دوبه‌دو شکل می‌گیرند، عبارتند از:

گزینه‌های SO: گزینه‌های استراتژیکی که با هدف استفاده از نقاط قوت برای بهره‌برداری از فرصت‌ها مطرح می‌شوند و گاهی به آنها گزینه‌های Maxi-Maxi می‌گویند.

گزینه‌های ST: گزینه‌های استراتژیکی که با هدف استفاده از نقاط قوت برای اجتناب از تبعات منفی تهدیدهای محیطی مورد توجه قرار می‌گیرند و از برچسب Maxi-Mini برای اشاره به آنها استفاده می‌شود.

گزینه‌های WO: گزینه‌های استراتژیکی که به دنبال کاهش نقاط ضعف و جبران اثرات نامطلوب‌ش‍ان با استفاده از فرصت‌های محتمل یا برای بهره‌برداری از فرصت‌ها هستند و می‌توان آنها را Mini-Maxi دانست.

گزینه‌های WT: گزینه‌های استراتژیکی که با کاستن از دامنه نقاط ضعف و حد تاثیرگذاری‌شان درصدد مقابله با پیامدهای مخاطره‌آمیز تهدیدهای محیط پیرامونی برمی‌آیند و طبعاً باید آنها را گزینه‌های Mini-Mini نامید.

برخی این گزینه‌ها را که از مقابله دوبه‌دوی مولفه‌ها حاصل می‌شوند، در قالب برچسب‌های استراتژی‌های تهاجمی (تقابل قوت و فرصت)، رقابتی (تقابل قوت و تهدید)، تدافعی (تقابل ضعف و تهدید) و محافظه‌کارانه (تقابل ضعف و فرصت) نام‌گذاری می‌کنند. اما این نکته را نباید از یاد برد که ماتریس‌ها استراتژی نمی‌سازند و ماتریس سوات نیز از چنین قاعده‌ای مستثنی نیست. خروجی ماتریس سوات منحصر به مجموعه‌ای از گزینه‌های استراتژیک است و می‌توان آن را به نوعی یکی از ورودی‌های تدوین و انتخاب استراتژی دانست. در واقع، بیشترین چالش ناشی ساختار ابزار SWOT از به‌کارگیری غلط ماتریس SWOT استفاده از خروجی‌های این ماتریس به عنوان استراتژی‌های سازمان است. این ماتریس اطلاعات حاصل از تحلیل‌های محیط پیرامونی و محیط داخلی را دریافت می‌کند و آنها را غنی‌تر می‌کند، اما حاصل چنین فرایندی به طراحی استراتژی منجر نمی‌شود. استراتژی‌پردازی بیش از هر ابزار و ماتریسی به ذهنیت استراتژیک تصمیم‌گیرندگان نیاز دارد و تصمیم‌گیرندگان با کمک ذهن خود قادر به عبور از مراحل تحلیل (تحلیل ورودی‌های مختلف) و ترکیب (ترکیب ورودی‌ها با کمک ابزارهایی نظیر ماتریس SWOT) و ورود به مرحله تصمیم (طراحی و انتخاب استراتژی) هستند.

یکی دیگر از مسائل خاص به‌کارگیری این ابزار مدیریتی در هنگام مقابله دوبه‌دوی مولفه‌های ضعف و تهدید رخ می‌دهد. دستیابی به گزینه‌هایی که حاصل مقابله این دو مولفه باشند، از تکمیل دیگر خانه‌های ماتریس سوات دشوارتر است. به همین دلیل عمده تحلیل‌هایی که با استفاده از این ماتریس صورت می‌پذیرد، در بخش مقابله دوبه‌دوی نقاط ضعف و تهدیدهای پیرامونی عمق و غنای کمتری می‌یابد و به سوی شعارهای کلی‌گویانه میل می‌کند.

به‌کارگیری ماتریس SWOT در عین سادگی، پیچیده است. عمدتاً برای آنکه مقایسه میان خروجی‌های مختلف این ابزار تسهیل شود، از روش‌های امتیازدهی برای کمّی کردن مولفه‌ها و در نتیجه فراهم‌شدن امکان اولویت‌بندی خروجی‌های ماتریس استفاده می‌شود. روش‌های امتیازدهی مختلف مزایا و معایب مختص به خود را دارند، اما عمومی‌ترین چالش به‌کارگیری چنین رویکردی، اتکا به برآیند (یا متوسط کمّی) نظرات اعضای شرکت‌کننده در فرایند است که ممکن است صلاحیت، تجربه یا شایستگی لازم برای اظهار نظر را نداشته باشند و در نتیجه موجب انحراف امتیازها شوند. در سوی مقابل، اتکا به روش‌های کیفی نیز با ریسک اعمال سلیقه از سوی افراد ذی‌نفوذ همراه است و این مسئله کارکرد خروجی‌های ماتریس را به مخاطره می‌اندازد.

اگر دستیابی به استراتژی را در قالب یک فرایند سه مرحله‌ای شامل تحلیل، ترکیب و تصمیم طبقه‌بندی کنیم؛ همانطور که پیش از این هم اشاره کردم؛ ماتریس SWOT در میان ابزارهای مرحله ترکیب قرار می‌گیرد. ابزارهایی مانند چارچوب تحلیل PESTEL، الگوی پنج نیروی پورتر یا تحلیل سازمان بر حسب دوایر کارکردی ابزارهایی هستند که ورودی‌های موردنیاز ماتریس SWOT را فراهم می‌کنند و این ماتریس با ترکیب نتایج حاصل از این ابزارها، بستر تصمیم‌گیری، طراحی و انتخاب استراتژی را فراهم می‌سازد. درک این نقش در استفاده صحیح از ماتریس SWOT حائز اهمیت فراوانی است. از سوی دیگر، این ماتریس تنها ابزاری نیست که برای ترکیب داده‌ها در اختیار داریم. رویکردهای مختلفی برای طراحی و تدوین استراتژی بر حسب ویژگی‌ها و شرایط صنعت وجود دارند و ماتریس SWOT تنها یکی از روش‌های ترکیبی در رویکرد کلاسیک نسبت به طراحی و تدوین استراتژی است.

ابزارهایی مانند ماتریس SWOT در جای خود کاربردی و اثربخش هستند، اما برای حصول اثربخشی باید محدودیت‌های آنها و اشتباهات رایج در به‌کارگیری‌شان را بشناسیم. در بسیاری از پروژه‌های مشاوره استراتژی، کارفرما حسب آنچه در ذهن دارد تصور می‌کند تنظیم یک جدول SWOT می‌تواند تاثیر شگرفی به جای بگذارد! به همین دلیل اگر گزارش‌های مشاوره از شرکت‌های مختلف را تورق کنید، با احتمال فراوان با جداول و تحلیل‌های SWOT مواجه خواهید ساختار ابزار SWOT شد که بعضاً به شکل نادرست یا در جایگاه ناصحیح به‌کارگرفته شده‌اند. فارغ از قضاوت درباره این ماتریس، نباید این را از یاد ببریم که ماتریس SWOT (یا هر ماتریس و ابزار و مدل دیگری) فقط یک آچار از مجموعه آچارهای موجود در جعبه ابزار استراتژیست‌هاست و نباید و نمی‌توان همه پیچ‌ها را با همین یک آچار باز و بسته کرد!

تحلیل swot چیست؟ معرفی و آموزش ماتریس swot

تحلیل swot بخشی از تفکر استراتژیک در کسب و کار است. بسیاری از فرمول‌ها و استراتژی‌هایی که امروزه برای کسب و کار استفاده می‌شوند، قبلا در میدان جنگ به کار می‌رفتند. احتمالا اگر سرلشکرهای تاریخ الان زندگی می‌کردند، بخاطر قدرت تفکر استراتژیکشان می‌توانستند بزرگ‌ترین کسب و کارهای دنیا را راه‌اندازی کنند!

زمانی که فرمانده سپاهی قصد داشت استراتژی جنگی را بچیند، باید ابعاد مختلف سپاه خود و دشمن را مورد بررسی قرار می‌داد. استراتژی او باید به گونه‌ای چیده می‌شد که دشمن متوجه ضعف‌های سپاهش نشود. همچنین باید کاری می‌کرد که کوچک‌ترین نقاط قوت هم در چشم دشمن بزرگ به نظر برسند. علاوه بر آن باید نقاط ضعف و قوت حریف را هم بررسی می‌کرد تا مبادا فریب بخورد. خلاصه آنکه چیدن استراتژی جنگی کار بسیار سختی بود و به زمان و تفکر نیاز داشت.

امروزه میدان‌های نبر جای خود را به بازارهای کار داده‌اند و فرماندهان سپاه، مدیران هستند. آن‌ها باید تفکر استراتژیک داشته باشند و سازمان را برای رسیدن به اهداف آماده کنند. در این مقاله قصد داریم یکی از روش‌های فرماندهی کسب و کار به نام تحلیل swot را به شما آموزش دهیم.

swot چیست؟

ما در فارسی همه عبارات را ساده تلفظ می‌کنیم. مثلا همین عبارت swot در کشورهای دیگر سوات خوانده نمی‌شود. نام آن روش تحلیل اس دبلیو او تی است! اما باید اعتراف کنیم که سوات راحت‌تر است و به همین دلیل در این مقاله ماهم از همین روش تلفظ متداول استفاده می‌کنیم.

پیش از اینکه به سراغ تحلیل swot برویم و نمونه تحلیل swot برایتان بیاوریم باید بدانیم که swot چیست؟ این عبارت مخفف چهار کلمه است:

• Strengths: نقاط قوت.
• Weaknesses: نقاط ضعف.
• Opportunities: فرصت‌ها.
• Threats: تهدید‌ها.

به همین سادگی شما ساختار ابزار SWOT متوجه شدید swot چیست! با استفاده از روش تحلیل swot شما می‌توانید استراتژی مناسبی برای رقابت در بازار بچینید. در این روش تحلیل تمام عوامل داخلی و خارجی شرکت باید مورد بررسی قرار گیرند. نکته مهم دیگری هم در پاسخ به سوال روش swot چیست وجود دارد. در تعریف swot برای سازمان شما باید مشخص شود که در کجا قرار دارید و در آینده می‌توانید کجا باشید.

مفهوم swot بخشی از مدیریت استراتژیک است

به نظر شما چرا نمی‌توان یک ربات را در رأس یک سازمان برای مدیریت قرار داد؟ استراتژی مهم‌ترین دلیل آن است. مفهوم swot و مدیریت استراتژیک در کلمه ساده به نظر می‌رسند. تعریف‌های مختلفی برای مدیریت استراتژیک وجود دارد. مثلا یکی از تعریف‌ها می‌گوید منابع به گونه‌ای مدیریت شوند که سازمان به اهداف تعیین شده برای آن برسد. دقیقا مانند برنامه‌ای که یک فرمانده برای پیروزی در جنگ می‌چیند. اما چیدن این برنامه به همین سادگی نیست.

در مدیریت استراتژیک باید همه جوانب درونی و بیرونی را بررسی کرد. بعد از آن باید تمام راه‌هایی که به کمک آن می‌توان به هدف رسید را پیدا کرد. استراتژی در این مرحله وارد می‌شود و می‌گوید: از بین اطلاعات جمع آوری شده، راهی را انتخاب کن که کم‌ترین منابع را مصرف کند، بیشترین بازدهی را داشته باشد و در زمان کوتاه‌تری تو را به مقصود برساند. مفهوم swot به شما کمک می‌کند اطلاعات مورد نیاز برای استراتژی را به دست آورید. اما بعد از آن تحلیل swot ابزار شما برای پیدا کردن بهترین راه رسیدن به هدف خواهد بود.

حتما بخوانید: تفاوت مدیریت و رهبری

اهمیت تجزیه و تحلیل swot

برخی از مدیران به این فکر می‌کنند که مفهوم swot (نقاط ضعف و قوت، فرصت‌ها و تهدیدها) در طول مسیر مشخص می‌شود. مثلا زمانی که به پیروزی می‌رسید، یعنی نقطه قوتی داشته‌اید و زمانی که شکست می‌خورید، یعنی ضعفی در سازمان وجود دارد. آن‌ها تصور می‌کنند این‌ها کاملا بدیهی هستند و نیازی به تجزیه و تحلیل swot ندارند.

در ادامه دلایل اهمیت تجزیه و تحلیل swot را بیان می‌کنیم. با این کار متوجه می‌شوید که بدون سوات، چه فرصت‌هایی را از دست می‌دهید.

• با استفاده از تجزیه و تحلیل swot می‌توانید پیشبینی کنید. بنابراین خیلی از مشکلات در سازمان شما ایجاد نخواهد شد.
• با استفاده از سیستم مدیریت استراتژیک و سوات می‌توانید برنامه مدونی برای حرکت در مسیر داشته باشید. بنابراین نیاز شما به تصمیمگیری‌های فورس کم‌تر می‌شود.
• سوات فقط برای استراتژی کلی سازمان کاربرد ندارد. شما می‌توانید در ابتدای هر کمپین تبلیغاتی هم از تجزیه و تحلیل swot استفاده کنید.

مزیت‌های تحلیل swot

دلایلی که در قسمت‌های قبل بیان کردیم، مربوط به دلیل اهمیت تفکر استراتژیک بودند.

اما سوات مزیت‌های انحصاری هم دارد. مزیت‌های تحلیل swot عبارت است از:

• نقاط ضعف و قوت، فرصت‌ها و تهدیدها به صورت کاملا شفاف شناخته می‌شوند.
• هدایت جلسات استراتژی کسب و کار با استفاده از داده‌های جدول اس دبلیو او تی بسیار ساده‌تر است.
• از دیگر مزیت‌های تحلیل swot این است که ذهن افراد را منسجم می‌کند. بنابراین اعضای اتاق فکر شرکت شما راحت‌تر می‌توانند به ایده‌های خلاقانه فکر کنند.
• زمانی که برای نوشتن جدول اس دبلیو او تی اقدام می‌کنید، متوجه نکاتی می‌شوید که تا پیش از این توجه شما را جلب نکرده بودند.
• استفاده از این روش، ریسک تصمیم‌گیری را کاهش می‌دهد. چرا که با اطلاعات دقیق‌تری تصمیم گیری خواهید کرد.

معایب تحلیل سوات

تعداد مزیت‌ها خیلی بیشتر از معایب تحلیل سوات است. در ادامه به نقاط ضعف این سیستم ارزیابی و مدیریت استراتژِیک اشاره کرده‌ایم.

• احتمال دارد مدیران نتوانند تشخیص دهند هر داده باید در کدام قسمت از ماتریس قرار بگیرد. این موضوع تحلیل سوات را با مشکل مواجه می‌کند.
• ارزیابی‌ها به صورت کاملا ذهنی انجام می‌شود. به همین دلیل ممکن است یک شخص متوجه همه swotهای موجود در سیستم نشود.
• در برخی موارد ممکن است مدیران تحلیل swot را به اشتباه انجام دهند و استراتژی نامناسبی برای سازمان در نظر بگیرند.

در دام نگاه به درون سازمان نیفتید

بعضی از مدیران زمانی که ماتریس سوات را می‌کشند، تصور می‌کنند همه مشکلاتی که اکنون دارند، بخاطر نقاط ضعفشان است و هر موفقیتی را هم بخاطر قوت‌هایشان به دست آورده‌اند. به همین دلیل تمرکزشان را به از بین بردن ضعف‌ها و تمرکز روی قوت‌ها اختصاص می‌دهند و از توجه به فرصت‌ها و تهدیدها باز می‌مانند.

بیایید با ذکر یک مثال این تله را بهتر توضیح دهیم. ناخدای یک کشتی را تصور کنید که در طول سفر از ابزاری شبیه به ماتریس سوات استفاده می‌کند؛ یعنی ضعف‌ها و قوت‌های کشتی‌ را به همراه فرصت‌ها و تهدیدها بررسی می‌‌کند. او می‌داند که کشتی امکانات لازم برای این سفر را دارد، اما در حین سفر متوجه می‌شود که یک نقص فنی کوچک در موتور کشتی وجود دارد. او سعی می‌کند برای حل مشکل اقدام کند و با استفاده از سایر امکانات کشتی، نقص موجود را پوشش بدهد.

اگر تمرکز او روی این موضوع، باعث غفلت از شرایط دریا شود، ممکن است با مسائل مهم‌تری روبرو شود. مثلا ممکن است صخره‌ای که مقابل مسیر کشتی قرار دارد و یک تهدید است را نبیند و نتواند در زمان درست کشتی را در مسیر عبور از صخره قرار بدهد. یا ممکن است متوجه جریان آب یا باد موافق نشود، در نتیجه از این فرصت برای افزایش سرعت کشتی استفاده نمی‌کند. احتمالا می‌توانید پیش بینی کنید که با این بی‌توجهی‌های کاپیتان، چه مشکلاتی برای کشتی و مسافران پیش می‌آید!

بعضی از کارشناسان می‌گویند برای دوری از این دام می‌توانید به جای نوشتن SWOT، OTSW بنویسید. یعنی اول فرصت‌ها و تهدیدها را بررسی کنید و بعد به ضعف‌ها و قوت‌ها بپردازید. تمرکز انحصاری روی فرصت‌ها و تهدیدها هم نتیجه‌ای مشابه به دنبال دارد و بهتر است مدیر به هر چهار ربع سوات تسلط داشته باشد.

ماتریس swot چیست؟

جدول یا ماتریس swot جمع بندی تمام اطلاعاتی است که درباره سازمان به دست می‌آورید. ماتریس swot ۲×۲ است که هر یک از حروف S، W، O، T در یکی از خانه‌‌‌های آن قرار می‌گیرند.
ماتریس پیش از تحلیل swot باید کشیده شود. در ادامه درباره قسمت‌های مختلف ماتریس اس دبلیو او تی صحبت کرده‌ایم.

• در ردیف اول جدول ماتریس اس دبلیو او تی، نقاط قوت و نقاط ضعف سازمان نوشته می‌شوند. به این ردیف مسائل درونی سازمان می‌گوییم.
• در ردیف دوم فرصت‌ها و تهدید‌ها نوشته می‌شود. به این ردیف مسائل بیرونی سازمان می‌گوییم.
• در ستون اول باید نکات مثبت نوشته شود. بنابراین نقاط قوت و فرصت‌ها در ستون اول نوشته می‌شوند.
• در ستون دوم نکات منفی نوشته می‌شود. بنابراین نقاط ضعف و تهدیدها باید در ستون دوم نوشته شوند.

با توجه به تعاریف بالا، جدول ماتریس swot شبیه شکل زیر خواهد شد.

تا اینجای کار همه چیز را به صورت کامل تعریف کردیم و مفاهیم را مورد بررسی قرار دادیم. اکنون اطلاعات کافی درباره اینکه مفهوم، تعریف و ماتریس swot چیست را در اختیار دارید. از بخش‌‌های بعدی وارد آموزش عملی مارتیس و تحلیل swot خواهیم شد.

صفر تا صد تحلیل SWOT (سوات) ابزار تحلیل استراتژیک

تحلیل SWOT یا نمودار SWOT از مشهورترین ابزارهای تحلیل استراتژیک است و برخی از آن به عنوان سنگ‌بنای اصلی تحلیل استراتژیک یاد می‌کنند. این تکنیک که به عنوان تحلیل سوات یا اس دبلیو او تی نیز خوانده می‌شود نمایانگر فرصت‌ها، تهدیدها، نقاط ضعف و نقاط قوت سازمان است. اگر بخواهید در کسب‌وکار خود موفق باشید و از رقبا جلو بزنید، یکی از ابزارهایی که در تحلیل کسب‌وکار باید استفاده کنید همین ماتریس SWOT است!

این ابزار گرچه در نهایت به شکل یک ماتریس ساده نمایش داده می‌شود و خط مشی سازمان را مشخص می‌سازد اما برای تنظیم هرچه بهتر، در دل خود اصول و قواعد بسیاری دارد.

در حقیقت شاید هر کسی بتواند طی آموزشی کوتاه و چند دقیقه‌ای از تحلیل SWOT، روش تنظیم آن را فرا بگیرد و آن را اجرایی کند اما تا زمانی که تفکر استراتژیک و مدیریت استراتژیک سرلوحه این اقدام نباشد، احتمالا کیفیت خروجی چندان کارساز نخواهد بود و در طولانی مدت نیز این مورد خود را عیان خواهد کرد.

در نتیجه در این مطلب از PMPiran تحلیل SWOT را از صفر تا صد خواهید آموخت. موضوع این تحلیل را با مقدمه‌ای از ساختار ابزار SWOT مدیریت استراتژیک شروع خواهیم کرد و سپس به بیان چگونگی ترسیم آن خواهیم پرداخت و با چند مثال آموخته‌ها را تقویت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.

مدیریت استراتژیک (Strategic Management)

حتما تا کنون با واژه­‌های استراتژی و استراتژیک برخورد کرده‌­اید ولی ممکن است مفهوم دقیق آن را به خوبی درک نکرده باشید.

مدیریت استراتژیک یا مدیریت راهبردی عبارت است از مدیریت منابع سازمان برای دستیابی به اهداف آن. در نظر داشته باشید که اهداف بلندمدت سازمان توسط مدیران ارشد تدوین می‌­شود و در دسترس تمام سطوح سازمانی قرار می­‌گیرد.

اهمیت مدیریت استراتژیک

دنیای پر مخاطره امروز و تغییرات محیط کسب و کار (داخلی و خارجی) نیاز توجه به برنامه‌­ریزی را انکارناپذیر ساخته است. یکی از این برنامه‌­ریزی­‌ها، برنامه­‌ریزی استراتژیک می‌­باشد.

اخذ تصمیمات با اندیشیدن به مخاطرات و فرصت‌­ها باعث می­‌شود یک گام از رقبا جلوتر باشید و کنترل سرنوشت سازمان خود را به دست گیرید.

مدیریت استراتژیک که تحلیل SWOT را نیز به همین منظور می‌آموزیم، مزایای دیگری هم دارد که در زیر به برخی از آن‌­ها اشاره می­‌شود:

• افزایش مشارکت کارکنان و ایجاد انگیزه در آن­‌ها
• افزایش حمایت مدیران ارشد
• افزایش تعهد کارکنان و مدیران
• کاهش ریسک‌­های تصمیم‌­گیری
• افزایش اختیارات به کارکنان
• شفاف‌­سازی مسیر فعالیت‌­های سازمان در بلند مدت
• هم­سوسازی اقدامات عملیاتی در راستای اهداف مشخص

ابزار تحلیل مدیریت استراتژیک ؛ تحلیل SWOT چیست؟

با توجه به فهم ضرورت وجود مدیریت استراتژیک اکنون باید به دنبال ابزاری برای تحلیل آن باشیم. بدین منظور تحلیل SWOT یکی از قدرتمندترین ابزارها برای سازمان­‌های امروزی است. این ماتریس به شما کمک می­‌کند که فرصت‌­ها را کشف کنید و با شناخت تهدیدها آن‌­ها را مدیریت و با تمرکز بر نقاط قوت و کاهش نقاط ضعف در مناسب­ترین جایگاه قرار گیرید.

در ضمن در نظر داشته باشید از این ابزار معمولا با عنوان تحلیل سوات یا نمودار سوات هم یاد می‌شود.

اجزای ماتریس SWOT

همانطور که متوجه شدید، تحلیل SWOT چهار جزء دارد:

نقاط ضعف (Weaknesses):

این بخش از تحلیل SWOT در واقع نقاط ضعف عملکرد سازمان را در سطح مطلوب خود متوقف می­‌کند. این­‌ها مناطقی هستند که برای ادامه رقابت باید بهبود یابد. به عنوان مثال مارک تجاری ضعیف، بدهی‌­های زیاد، زنجیره تأمین ناکافی یا کمبود سرمایه.

نقاط قوت (Strengths):

قابلیت­‌ها و ویژگی‌­های مثبتی که منجر به انجام موفقیت­‌آمیز ماموریت‌­های سازمان می‌گردد مانند: یک برند قوی، مشتری وفادار، ترازنامه قوی، فناوری منحصر به فرد و غیره.

فرصت‌­ها (Opportunities):

به عوامل خارجی مطلوبی اشاره دارد که می­‌تواند یک سازمان را از مزیت رقابتی برخوردار سازد. به عنوان مثال، اگر کشوری تعرفه­‌ها را کاهش دهد، یک تولیدکننده خودرو می­‌تواند با افزایش فروش و سهم بازار، خودروهای خود را به بازار جدید صادر کند.

تهدیدها (Threats):

به عواملی گفته می­‌شود که امکان آسیب رساندن به یک سازمان را دارند. به عنوان مثال، خشکسالی تهدیدی برای یک شرکت تولید کننده گندم است، زیرا ممکن است عملکرد محصول را از بین ببرد یا کاهش دهد. سایر تهدیدات معمول شامل مواردی مانند افزایش هزینه مواد، افزایش رقابت و غیره است.

ذکر این نکته حائز اهمیت است که قوت­‌ها و ضعف­‌ها مربوط به عوامل داخل سازمان و فرصت‌­ها و تهدیدها به عوامل خارج از سازمان مرتبط می­‌باشند.

تحلیل SWOT (SWOT Analysis)

ماتریس سوات محدود به شناسایی فرصت‌­ها، تهدیدها، ضعف­‌ها و قوت­‌ها نمی‌­شود بلکه می‌بایست با تحلیل آن­‌ها به استخراج استراتژی­‌ها منجر شود.

استراتژی چیست؟

استراتژی ابزاری است که مدیران برای رسیدن به یک یا چند هدف بلند مدت سازمان از آن استفاده می­‌نمایند. استراتژی همچنین می‌­تواند به عنوان یک جهت کلی برای شرکت و اجزای مختلف آن برای دستیابی به وضعیت مطلوب در آینده تعریف شود. استراتژی از روند برنامه­‌ریزی دقیق استراتژیک حاصل می­‌شود.

انواع استراتژی در تحلیل SWOT:

در ادامه به بررسی استراتژی‌هایی که حاصل تحلیل SWOT هستند می‌پردازیم.

استراتژی SO در تحلیل SWOT (استراتژی Maximax):

در واقع هدف از این استراتژی (Strengths – Opportunities) این است که از فرصت‌­های خارجی با تمرکز بر نقاط قوت شناسایی شده به ساختار ابزار SWOT بهترین شکل بهره‌­برداری گردد.

استراتژی WO در تحلیل SWOT (استراتژی Minimax):

استراتژی Weaknesses – Opportunities به منظور کاهش اثرات ناشی از نقاط ضعف سازمان ازفرصت‌­های موجود استفاده می‌­شود.

استراتژی ST در تحلیل SWOT (استراتژی Maximin):

در استراتژی Strengths – Threats تمرکز بر این است که چه تدابیری اندیشیده شود تا به منظور غلبه (کاهش یا از بین بردن) بر تهدیدهای خارج از سازمان از نقاط قوت و توانمندی‌های سازمان استفاده نمود.

استراتژی WT در تحلیل SWOT (استراتژی Minimin):

هدف Weaknesses – Threats این است که چه تصمیماتی اتخاذ گردد که در برابر تهدیدهای شناسایی شده، ضعف­‌های سازمان به حداقل ممکن برسد.

کاربرد ماتریس اس‌دبلیواوتی

ماتریس SWOT علاوه بر این که در محیط کسب و کار کاربرد دارد و با ارزیابی شرایط مطلوب و نامطلوب سازمان به تدوین سند استراتژی کمک می­‌کند می‌­تواند در زمینه شخصی نیز مفید باشد و با شناخت ساختار ابزار SWOT استعدادها و توانمندی­‌ها بر ضعف­‌های خود غلبه کند و فرد را در مسیر شغلی یا فردی به موفقیت نزدیک نماید.

مزايا و محدوديت­‌های استفاده از روش تجزيه و تحليل سوات چیست؟

با این­که در قدرتمند و سودمند بودن ابزار سوات شکی نیست منتها اگر بخواهیم واقع­‌بین باشیم مانند هر تکنیکی محدودیت‌­هایی نیز دارد که در زیر هم به مزیت­‌ها و هم به معایب آن اشاره می‌­شود.

مزیت­‌ها:

• اتخاذ استراتژی متناسب با اهداف واقع‌­بینانه
• بهره­‌وری موثر از منابع سازمان با شناخت ضعف­‌ها و قوت­‌ها
• شناخت وضعیت موجود و ترسیم چشم­انداز آینده
• استفاده مطلوب از فرصت‌­های احتمالی
• اندیشیدن تدابیر و راهکارهای لازم در مقابل تهدیدات پیش رو با استفاده از توانمندی‌­های مثبت سازمان
• استفاده از فرصت‌­ها برای غلبه بر ضعف­‌ها

محدودیت‌ها:

• ارزیابی­‌های ذهنی
• تناقض در تشخیص یک عامل به عنوان تهدید یا فرصت توسط مدیران
• گاها ارائه استراتژی‌های متناقض

نمونه تحلیل SWOT

نمونه­‌ای از ماتریس تحلیل SWOT یک شرکت در حوزه نفت و گاز

– عدم توجه کافی به پرسنل جهت فراهم آوردن تسهیلات رفاهی مناسب

– نامناسب بودن فضای اداری محیط کار (ارگونومی، چیدمان و موقعیت فیزیکی محیط کار)

– عدم ارزیابی مصرف انرژی، منابع و مواد مصرفی

– حمایت مدیریت عامل

– تشکیل دوره­ایی کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار در پروژه­‌ها

– توجه مدیر ارشد به مسائل مسئولیت­‌های اجتماعی

– وجود نیروهای خبره در زمینه HSE پروژه

– تلاش شرکت­‌های رقیب برای تقویت سیستمهای HSE

– قرار گرفتن در Black list در صورت بروز حادثه کاری منجر به فوت

– کاهش اعتبار سازمان

– مشکلات قضایی در شرایط رخداد حوادث

– تخفیف­‌ها و حمایت‌­های دولت در خصوص مصرف انرژی

– توجه مجامع ملی و بین‌المللی به مسئله محیط زیست

– فارغ‌التحصیلان مجرب دانشگاهی در حوزه HSE

نمونه استراتژی‌­های استخراج شده از ماتریس سوات

استراتژی SO:	استقرار سیستم‌های مدیریتی و التزام به رعایت قانون و مقررات
استراتژی WO:	اصلاح الگوی مصرف انرژی

فرهنگ‌سازی، توانمندسازی و ارتقا آگاهی کارکنان در حوزه HSE

به چالش کشاندن حرفه‌ای ذهن با Case Study!

شاید تاکنون اسم مطالعه موردی (case study) را شنیده باشید. اما مطالعه موردی دقیقاً چیست و چه مزایایی دارد؟

یک مطالعه موردی شامل بررسی دقیق، عمیق و جزئی یک مورد یا موارد خاص در یک زمینه دنیای واقعی است که در آن محقق داده‌های عمیق مربوط به چندین متغیر را بررسی می‌کند.

مطالعه موردی زمانی طراحی می‌شود که بخواهید دانش کامل، متنی و عمیق در مورد یک موضوع خاص در دنیای واقعی کسب کنید. به شما اجازه می‌دهد مشخصات اصلی، معانی و پیامدهای پرونده را کشف کنید.

در کیس استادی ممکن است فقط از یک مطالعه موردی استفاده شود که در آن یک موضوع واحد را عمیقاً کاوش می‌کند، یا چندین مورد را برای مقایسه و روشن‌کردن جنبه‌های مختلف مسئله تحقیق انجام می‌دهد.

مطالعه موردی در حال حاضر یکی از متداول‌ترین روش‌های تحقیق کیفی در تحقیقات آکادمیک است و در بسیاری از دوره‌های مطالعاتی در مقطع ارشد و دکتری در دانشگاه‌ها و سازمان‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرد و افراد می‌توانند قدرت حل مسئله و دانش خود را در زمینه موردنظر به چالش بکشانند.

کیس استادی‌ها پدیده‌های پیچیده در محیط را بررسی می‌کنند. این روش تحقیق به محقق اجازه می‌دهد تا یک موضوع یا پدیده را در نظر بگیرد و آن را با سؤال تحقیق حل و بررسی کند.

مطالعات موردی در تجارت ممکن است بررسی استراتژی یک مسئله شرکت خاص یا یک مورد گسترده‌تر را پوشش دهد.

محقق پس از مطالعه کیس استادی، بینش عمیق‌تری نسبت به پدیده به دست می‌آورد و پس از مطالعه باید به درکی نسبت به موردمطالعه برسد و برای سؤالات مطالعه دنبال پاسخ باشد.

مانند پرستار و پزشکی که بیماری را مورد ارزیابی قرار می‌دهند تا راه‌حل مناسبی را برای بهبود بیمار پیدا کنند.

اکنون ما می‌خواهیم مطالعات موردی کامل و غنی تهیه کنیم و در اختیار شما بگذاریم. هدف ما همراهی و کمک به شما برای به چالش کشاندن دانش و توانایی حل مسئله ذهن شماست.

در اولین مورد از سری کیس استادی‌ها، ما برای شما کیس کمپانی اپل را آورده‌ایم. در این کیس شما با تحلیل و بررسی متن و جداسازی نکات مهم، ابزار استراتژیک SWOT را طراحی کنید؛ بنابراین متن کیس را با دقت بخوانید و نکات مورداستفاده برای طراحی SWOT را جدا کنید.

پس از بررسی و رسم SWOT برای اطمینان از درست بودن تحلیل خود یا نقد و بررسی آن، نتیجه تحلیلتان را از طریق آدرس ایمیل [email protected] با ما به اشتراک بگذارید.

در صورت تمایل برای مطالعه کیس استادی‌های بعدی ما می‌توانید از طریق شبکه اجتماعی لینکدین نیز ما را دنبال کنید.

فایل کیس استادی را از این جا دانلود کنید :

جمع­‌بندی

به منظور جمع­‌بندی باید گفت تحلیل SWOT ابزاری است برای برنامه­‌ریزی استراتژیک و تقریبا همواره می‌­تواند نقاط قوت، ضعف، تهدیدات و فرصت‌­ها را شناسایی و در نتیجه برای رسیدن به موفقیت و حفظ مزایای رقابتی و تدوین تصمیمات بلند مدت مفید باشد.