پیدایش پول فیات

می‌توان گفت زمانی که ارز (یک کاغذ که به صورت قراردادی بهادار است) را در بانک سپرده‌گذاری می‌کنید، آن را به پول تبدیل کرده‌اید.

پشتوانه بیت کوین چیست؟ / از پیدایش پول تا ظهور رمزارزها

با ظهور بیت‌کوین و دیگر رمزارزها سوالاتی درباره ماهیت آنها و ارزش ذاتی که دارند مطرح شد. برای پاسخ دادن صحیح به این پرسش‌ها بهتر است ابتدا با پول و تاریخچه آن آشنا شویم.

مفهوم پول آن‌قدر در ما نهادینه شده که وجودش را بدیهی می‌دانیم و کمتر پیش می‌آید به علل پیدایش و سیر تحول آن توجه کنیم. پول چیزی است که انسان‌ها برای تبادل خدمات و کالاها از آن استفاده می‌کنند. در گذشته از کالاها به عنوان پول استفاده می‌شد و مبادله کالا به کالا رواج داشت؛ مهم‌ترین مشکل در چنین مبادلاتی متقاعد کردن طرفین به پذیرش کالای یکدیگر بود.

برای حل این مشکل مردم به سراغ اقلامی رفتند که دارای ارزش ذاتی بودند، میزان کمی از آن موجود بود و تقاضای زیادی داشتند. با گذشت زمان کالاها جای خود را به طلا و نقره دادند که چنین ویژگی‌هایی داشتند.

به‌مرور و با شکل‌گیری حکومت‌های مرکزی طلا و نقره جای خود را به پول‌های کاغذی دادند. کاغذهایی که توسط حکومت منتشر می‌شد و دارای ارزش ثابتی نسبت به طلا و نقره بود. اولین بار استفاده از پول کاغذی در سال ۱۰۰۰ میلادی و در کشور چین گزارش شده است. سهولت استفاده سبب شد مردم پول کاغذی را به‌عنوان جایگزین طلا و نقره بپذیرند. این پول‌ها را پول کالایی می‌نامند.

زمانی که هر کشور پول مخصوص به خود را تولید کرد، انجام معاملات با سایر کشورها باعث مطرح شدن نرخ برابری پول شد. در این میان ایالات‌متحده ارزش پول امریکا را به صورت هر اونس طلا معادل ۳۵ دلار ثابت کرد و سایر پول‌های کاغذی دارای ارزش ثابت نسبت به دلار امریکا بودند. دولت امریکا تضمین کرد تا در صورت درخواست هر کشور به ازای پول مورد نیاز طلا پرداخت کند. در سال ۱۹۷۱ ریچارد نیکسون رئیس‌جمهور، به صورت یک‌طرفه این قرارداد را لغو کرد. این عمل به عنوان شوک نیکسون شناخته می‌شود و از آن زمان تا کنون پول امریکا و سایر کشورها به پول بدون پشتوانه تبدیل شده است.

پول‌های بی‌پشتوانه

پول حکمی، دستوری، اعتباری یا فیات (fiat currency) به پولی گفته می‌شود که دارای ارزش ذاتی نبوده و برحسب دستور دولتی یا قانون دارای ارزش و اعتبار شود. در حال حاضر پول مورد استفاده در تمامی کشورهای دنیا پول بدون پشتوانه است. در حقیقت پول کشورها معادل مقدار خاصی کالا نیست و حالا ارزش واحد پولی و نرخ برابری آن با فاکتورهای دیگر مانند میزان تولید ناخالص ملی سنجیده می‌شود و نرخ برابری ارزها را میزان صادرات و واردات و همچنین عرضه و تقاضا تعیین می‌کند.

پول در اقتصاد با تعریف عمومی از آن تفاوت دارد. میزان نقدینگی و حجم پول موجود بر اقتصاد اثر مستقیم داشته و بر تورم، بیکاری، بهره و تولید نیز تأثیرگذار است. خطر اصلی استفاده از پول‌های فیات، تورم بحرانی و افزایش بیش از حد نقدینگی به دلیل نامحدود بودن آن است. برای حل این مشکل در تمامی کشورها ارگانی به نام بانک پیدایش پول فیات مرکزی چاپ پول را کنترل می‌کند. پول‌های فیات توسط دولت‌ها قانونی می‌شوند، توسط دولت کنترل می‌شوند و دارای ارزش ذاتی و مشخص نیستند؛ این پول‌ها تنها به دلیل دستور دولت مورد استفاده قرار می‌گیرند و در صورت از بین رفتن حکومت این نوع پول نیز بی‌ارزش می‌شود. بی‌ارزش شدن پول عراق بعد از حمله نیروهای بین‌المللی مثالی از این رویداد است.

بدیهی است زمانی که حکومت‌ها از قدرت کنترل پول برخوردار باشند با توجه به شرایط اقتصادی یا سیاسی تصمیماتی اتخاذ می‌کنند که چاپ پول یکی از آنها است. به عنوان مثال ایالات‌متحده سال‌ها برای کنترل بازار داخلی و به خصوص بازار مسکن به چاپ پول پرداخت و در سال ۲۰۰۸ تولید بی‌رویه این پول بدون پشتوانه باعث ایجاد تورم شدید و به دنبال آن رکود بی‌سابقه اقتصاد امریکا شد. ارتباطات گسترده مالی ایالات‌متحده با سایر کشورها و تأثیر دلار بر اقتصاد جهانی باعث شد این رکود اقتصادی در سراسر جهان پراکنده شود و اقتصاد کل جهان را با مشکل مواجه سازد. در همین دوران بود که مفهوم زنجیره‌بلوک با معرفی بیت‌کوین به عنوان یک رمزارز غیرمتمرکز و کاملاً شفاف مطرح شد.

ظهور بیت‌کوین

پول رایج ایده‌آل باید مشخصاتی داشته باشد تا مورد پذیرش قرار گیرد؛ برخلاف طلا و نقره، پول‌های فیات تمام ویژگی‌های لازم را ندارند و بدتر از همه در کنترل حکومت‌ها و وابسته به شرایط آنها هستند. بیت‌کوین به عنوان اولین رمزارز می‌توانست تمامی آنچه از پول انتظار می‌رفت را تأمین کند. علاوه بر این به هیچ حکومتی وابسته نبود و توسط هیچ نهادی کنترل نمی‌شد. شفاف بود و هر کس در هر لحظه می‌توانست میزان بیت‌کوین موجود در جهان را مشاهده کند بدون آنکه توان ایجاد تغییر در آن را داشته باشد. باید بپذیریم که در صورت پایان یافتن سلطنت دلار، در عصر حاضر؛ رمزارزها جایگزین‌های مناسب‌تری نسبت به طلا و نقره هستند.

اگر توافق کنیم که مهم‌ترین کاربرد پول برای مبادله کالا و خدمات است، پول ارزشمند پولی است که بتواند به درستی از عهده این وظیفه برآید. با این منطق ارزش پول باید متناسب با کارایی آن سنجیده شود. بیت‌کوین از این قابلیت نیز برخوردار است و میزان عرضه و تقاضا در هر لحظه قیمت واقعی آن را تعیین می‌کند. با پذیرش بیشتر بیت‌کوین و گسترش کاربردهای آن از سوی کشورهای جهان، ارزش بیت‌کوین نیز بیشتر خواهد شد. در حقیقت آنچه در مورد بیت‌کوین و رمزارزهای مشابه اهمیت دارد طرز نگرش جوامع و حکومت‌ها به آن است.

بیت کوین کالا یا ارز

به موازات پذیرش بیت‌کوین در جوامع و گسترش کاربرد در زندگی روزمره، حکومت‌ها ناچار به تصمیم‌گیری و تبیین قوانین در خصوص آن خواهند شد. در حال حاضر دولت‌ها دو نگرش متفاوت را مقابل بیت‌کوین در نظر گرفته‌اند.

برخی معتقدند بیت‌کوین تا زمانی که از سوی تمامی کشورها مورد پذیرش قرار گرفته نشود، فاقد ویژگی‌های لازم برای تبدیل شدن به ارز یا پول است و باید با آن همانند یک کالا و یا دارایی برخورد شود. در صورتی که بیت‌کوین به عنوان یک دارایی پذیرفته شود قوانین مرتبط با دارایی همچون مالیات، اظهار، قوانین مالکیت و انتقال و … برای آن صادق خواهد بود. در چنین دیدگاهی پشتوانه بیت‌کوین مانند هر کالای دیگر، معادل هزینه لازم برای تولید آن است. به عبارتی می‌توان گفت قیمت بیت‌کوین همواره برابر هزینه‌های لازم برای استخراج آن است.

در طرف دیگر اگر بیت‌کوین در کشوری به عنوان کالا پذیرفته شود، تغییر ماهیت آن به پول ساده نخواهد بود. برخی معتقدند همین حالا نیز بیت‌کوین هر آنچه برای یک ارز، لازم است را در اختیار دارد و می‌توان به پیدایش پول فیات صورت رسمی از آن به عنوان ارز جهانی استفاده کرد. بدیهی است با پذیرش چنین طرز تفکری باید راهکارهای ساختاری و قانونی لازم برای بهره‌برداری از آن ایجاد کرد. اطلاع‌رسانی نرخ برابری با سایر ارزها، مکانی برای دادوستد و تبدیل رمزارز به سایر ارزهای رایج از حداقل‌هایی است که باید فراهم شود.

از این منظر مفهوم پشتوانه در مورد بیت‌کوین مصداق نخواهد داشت. زمانی مفهوم پشتوانه برای یک واحد پولی مطرح می‌شود که از پول‌های فیات و ملی صحبت می‌کنیم. در مبادلات بین‌المللی آنچه تعیین کننده نرخ برابری ارز دو کشور است میزان مبادلات ارزی و حجم عرضه و تقاضای ارز در کشور دیگر است. چنین تعریفی برای رمزارزی که می‌تواند نقش یگانه واحد پول جهانی را ایفا کند کاربرد نخواهد داشت.

بیت‌کوین در هر دو تعریف فوق نقش خود را به درستی ایفا می‌کند و آنچه مسلم است نمی‌توان در برابر انقلاب بیت کوین مقاومت کرد، نمی‌توان آن را نادیده گرفت و نمی‌توان با آن جنگید. خواسته یا ناخواسته روزی ما نیز باید بر این قطار سوار شویم. بهتر است امروز برای استفاده از قابلیت‌های آن تصمیم درست اتخاذ کنیم.

تاریخچه پول چیست؟ | سیر تکامل پرداخت در مبادلات

ما در مطلب زیر می خواهیم درباره تاریخچه پول و چگونگی مبادلات کالا به کالا و همچنین استفاده از پول بجای سکه و طلا و پیدایش بانک ها صحبت کنیم. و سیر تکامل پرداختی در مبادلات در زمان های متفاوت را بازگو کنیم.

مبادله کالا به کالا با پول

تاریخچه پول و ارزهای رمزنگاری شده در اوایل پیدایش ، انسان ها برای رفع نیازهای زندگی شان از مبادلات کالا به کالا استفاده می نمودند و در ازای یک کالا کالای دیگری دریافت می‌نمودند در واقع داد و ستد و معامله را انجام می‌دادند به عنوان مثال در ازای یک گوسفند سه کیسه گندم دریافت می‌کردند.

اما این کار باعث یک سری محدودیت هایی در مبادلات و دادوستد کالاها می شد از جمله این که طرف معامله باید خواهان کالایی شما باشد و برعکس شما نیز به کالای ایشان نیاز داشته باشید تا این مبادله انجام گردد. یا برای اینکه بتوانند کالای مورد نیاز خود را تامین کنند مجبور بودند یک انبار بزرگ داشته باشند که حتی کالاهای غیرضروری را در آن نگهداری کنند تا بتوانند از آنها برای مبادلاتشان و داد و ستد های خود استفاده نمایند و در نهایت بعد از از مدتی کار به جایی رسید که تقاضا بیشتر از کالاهایی بود که مبادله می‌شد.

استفاده از طلا و نقره در مبادلات

محدودیت ها مبادلات کالا به کالا باعث شد که بشر به این فکر بیفتد که برای هر کالایی بهای مشخص کند و فلزات گرانبها را پایه این مبادلات قرار دهد این فلزات گرانبها از قبیل نقره و طلا بود که از آنها برای ضرب سکه استفاده نمود. که وجوه تمایز آنها نسبت به کالای دیگری به ویژه آهن و مس مشخص گردید. از سکه های ضرب شده طلا و نقره برای مبادلات به عنوان بهای کالا استفاده شد برای هر کالا مقداری سکه مشخص گردید اما با رواج این روش هزینه استخراج فلزات ذوب کردن آنها و با توجه به اینکه روز به روز به جمعیت دنیا افزوده می شد و طلا و نقره به میزان کافی جهت ضرب سکه در دسترس نبود .

چاپ اسکناس و پول

از آنجایی که حمل سکه برای تاجران از شهری به شهر دیگر در مسافت‌های طولانی دارای مخاطراتی بود از جمله حمله راهزن ها و سنگینی حمل سکه‌ها را به همراه داشت و همه این موارد تولید سکه در تعداد بالا را مشکل می نمود و محدودیت های بیشتری را شامل می شد .همین کار را در حجم بالاتر یعنی شمش تولید کردند که به صرفه تر باشد.

اما بعدها به این نتیجه رسیدند که این کار را با کاغذ انجام بدهند و از این رو برای اولین بار در دنیا اسکناس کاغذی به وجود آمد و تا حدودی توانست مشکلاتی که تا قبل از به وجود آمدن اسکناس کاغذی بود را رفع نماید، اما بر خلاف تصور عموم که فکر می‌کردند اسکناس ها پشتوانه طلا دارند پشتوانه ندارند در ایالات متحده طبق اصلاحاتی که ریچارد نیکسون در قرن ۱۹ میلادی به وجود آورد استفاده از سیستم پولی پایه طلا را متوقف نموده و سیستم پولی پایه طلا توسط پول فیات یا همان پول بدون پشتوانه طلا به طور کامل جایگزین کرد.

تاسیس بانک ها برای نگهداری پول رایج

از آنجایی که چاپ پول هزینه زیادی را در بر داشت و امنیت انتقال پول در حجم بالا بسیار مشکل بود و راه تقلب در تولید اسکناس وجود داشت که برای راحتی استفاده از پول بانک ها به وجود آمدند و برای کارایی بهتر بانک ها، بانکداری الکترونیکی هم به آن اضافه گردید اما در نهایت همچنان هزینه تامین و نگهداری اسکناس بسیار بالا و سخت می باشد.

همچنین خیلی از تبادلات به سمت جهانی شدن پیش رفته یعنی مبادلات بین کشورها کشیده شده است. هرچند سیستم بانکداری کار را راحت تر نموده اما به دلیل محدودیت های مالی و بانکی و محدودیت های زمانی و مکانی و نداشتن امنیت بالا و از آنجایی که انسان همیشه به دنبال راه حل مشکلات می‌باشد برای مدیریت جابجایی پول از یک کشور به کشور های دیگر بدون در نظر گرفتن مرزهای جغرافیایی آن و رفع تمامی مشکلات ذکر شده رو به استفاده کردن از رمز ارزها یا کریپتوکارنسی ها نمود.

” ممنون که تا پایان تاریخچه پول و سیر تکامل پرداخت در مبادلات با ما همراه بودید “

مقدمه ای بر پیدایش پول تا رمز ارزها

بشر از شروع خلقت دنبال راهایی برای معامله و خرید و فروش بوده.

ابتدا این کارا از طریق مبادلات پایاپای انجام میدادند.

درحقیقت این کار سختی بود چرا که اگه گوسفند داشتید و تقاضای میوه دارید باید دنبال کسی میگشتیدکه تقاظای گوسفند داشته باشه و دارای میوه باشه.

البته این فقط اول راه بود چرا که مرحله بعد تعیین نرخ برابری گوسفند و میوه بود. در واقع دعوای اصلی اینجا شروع میشد که چه تعداد میوه معادل ۱گوسفنده

سال ها بعد بشر با ضرب سکه هایی از طلا و نقره این مشکل را حل کرد و دادو ستد راحتر شد ولی واقعیت این هست که ضرب سکه های طلا ونقره بسیار هزینه بر و مشکل بود.

تصور کنید برای یک معامله ی بزرگ باید یک گونی سکه با خود حمل کرد.

بدها شغلی بنام صرافی ایجاد شد.

صرافی ها در قبال پولی که پیش انها به امانت می گذاشتید به شما یک رسید مهر و امضاء شده میدادند و شما میتوانستید از صرافی ای که با اون صرافی همکاری داره همان میزان از طلا را در جایی دیگه درقبال اون رسید دریافت کنید. کم کم دیگه تجار برای نقد کردن رسید ها نزد صرافی ها نمی رفتند و این رسید ها بین افراد جابجا میشد.این رسید ها کم کم تبدیل به اسکناس شدند پشتوانه این اسکناس ها طلا و نقره بود.

درسال ۱۹۴۴کشور های جهان دور هم جمع شدند و یک نظام پولی را وصل کردند که به نظامbretton) wods) شهرت یافت در این نظام ارزش هر دلار ۱/۳۵ اونس طلا شد.

درواقع دولت امریکا اعلام کرد آمادگی داره که با این نرخ هرمیزان دلار را تبدیل به طلا کند

این نظام در بین سال های ۱۹۶۸تا۱۹۷۳ دچار مشکلاتی شد چرا که دولت امریکا از پس تامین این همه طلا بر نمی امد و در اخر در ۱۹۷۳march نرخ پول کشورها نسبت به هم شناور شد.

درواقع ازهمون موقه پول (فیات)یعنی پول بدون پشتوانه ظهور کرد که همون اسکناس های رایج امروزی است

امروزه پشتوانه این پول ها قدرت اقتصادی و سیاسی و بسیاری معیارهای دیگر است اما رفته رفته جابجایی این پول های کاغذی هم سخت شد.

چرا که دولت ها برای تامین کسری بودجه ی خود اقدام به چاپ گسترده اسکناس کردند و چاپ اسکناس بیشتر یعنی کاهش ارزش پول.

به مرور زمان پول دیجیتال ظهور کرد و مورد پزیرش قرار گرفت .

امروزه شما میتونید در کسری از ثانیه میلیون ها دلار را به حساب شخصی دیگری منتقل کنید.

روال کار هم به این صورت هست که عددی از حساب شما کسر میشه و به حساب اون فرد اضاف میشه

تفاوت پول با پول دیجیتال؟

پول دیجیتال از طریق بانک های مرکزی کشور ها یعنی یک سیستم متمرکز کنترل میشه.

وبا توجه به صلاح دید اون سیستم متمرکز در هر مقدار چاپ میشه.

ولی پول رمز نگاری شده توسط هیچ سیستم متمرکزی کنترل نمیشه و مقدار اون هم مشخصه.

برای مثال تعداد سکه های بیتکوین فقط و فقط ۲۱ میلیون عدد خواهد بود و تا سال ۲۱۴۰ همه ی اونها استخراج خواهد شد.

ارز یا پول فیات چیست؟ پولی که ارزش آن را دولت تعیین می‌کند

در اخبار و مقالات اقتصادی یکی از مفاهیم پایه‌ای که همیشه تکرار می‌شود و شاید مفهوم آن برای همه آشنا نباشد، پول فیات یا پول بدون پشتوانه است. مسئله مهم و ابتدایی در درک این مفهوم، تعریف پول و تفاوت آن با ارز است. با درک صحیحی از این اصطلاحات، می‌توان به توضیح مفهوم و کارکرد پول فیات پرداخت؛ این که منظور از آن چیست و چرا بدون پشتوانه است؟ اعتبار این پول از کجا تامین می‌شود؟ آیا بدون پشتوانه بودن آن موجب بی‌اعتباری‌اش نخواهد شد؟

تعریف پول و ارز

همان طور که در ابتدای مقاله اشاره شد، بهتر است همین ابتدا و پیش از آن‌ که بگوییم ارز یا پول فیات چیست، به تفاوت پول و ارز اشاره کنیم. چرا که بسیاری از ما معمولا این دو واژه را به صورت نادرست به جای یک‌دیگر استفاده می‌کنیم.

پول واسطه‌ای برای انجام مبادلات و ذخیره ارزش است و در گذر زمان ارزش خود را حفظ می‌کند. هم‌چنین از پول به عنوان واحد محاسبه نیز یاد می‌شود؛ یعنی می‌توان به کمک آن برای کالاها و خدمات مختلف ارزشی تعریف کرد. پول ارزشی ذاتی دارد و همیشه ارزشمند است. فلزات گران‌بهایی نظیر طلا و نقره که در گذشته به عنوان واسطه مبادلاتی مورد استفاده قرار می‌گرفتند، پول به شمار می‌روند.

در سمت مقابل اسکناس‌ها و سکه‌هایی که نزد خود دارید و در مبادلات روزمره از آن استفاده می‌کنید، ارز هستند. ارز نیز یک واسطه مبادلاتی و مقیاس محاسباتی است. می‌توان گفت ارز همان تکه کاغذ بهاداری است که ارزش آن توسط دولت‌ها مشخص می‌شود. در واقع ارزش ارز به پذیرش قراردادی آن مربوط است. این کاغذ بهادار نوعی از دارایی است که شهروندان یک جامعه بر سر آن و ارزشمندی‌اش توافق دارند. پس ارز یا همان اسکناس فاقد ارزش ذاتی است ولی با استناد به اعتبار دولت‌ از آن به عنوان ابزاری برای ذخیره ارزش استفاده می‌شود.

می‌توان گفت زمانی که ارز (یک کاغذ که به صورت قراردادی بهادار است) را در بانک سپرده‌گذاری می‌کنید، آن را به پول تبدیل کرده‌اید.

در جدول زیر می‌توانید تفاوت‌ها و شباهت‌های دو مفهوم پول و ارز را به صورت مقایسه‌ای مشاهده کنید:

موارد مقایسه	پول	ارز
تعریف پایه	غیرقابل لمس و فاقد بو است	قابل لمس است
شکل	با اعداد نشان داده می‌شود	به صورت اسکناس (کاغذ)، سکه یا پلاستیک است
پشتوانه	متنوع است. مثلا پول موجود در یک حساب بانکی در زمان صدور چک به عنوان پشتوانه در نظر گرفته می‌شود	توسط دولت پشتیبانی می‌شود
مصادیق	حساب بانکی یا چک، حساب آنلاین	سکه و اسکناس
ارزش ذاتی	دارد	ندارد
حالت انتقال	به صورت آنلاین و غیرفیزیکی	به صورت دستی و فیزیکی
قابلیت حمل	دارد	دارد
قابلیت معاوضه	دارد	دارد
تقسیم‌پذیری	دارد	دارد

ارز یا پول فیات چیست؟

ارز فیات، پولی قانونی به شمار می‌رود. ارزش این پول به نهاد صادرکننده آن یعنی دولت مربوط است. یعنی زمانی که می‌گوییم این پول بدون پشتوانه است، منظور این است که به یک کالای فیزیکی هم‌چون طلا یا نقره وابسته نیست و ارزش آن به میزان عرضه و تقاضا بستگی دارد. واژه فیات در زبان لاتین به معنای بگذارید انجام شود ترجمه شده است.

اکثر کشورها در سراسر دنیا از ارز فیات به منظور خرید کالا و خدمات و پرداخت مالیات استفاده می‌کنند. این ارز هم‌چنین گزینه مناسبی برای سرمایه‌گذاران و کسانی که قصد پس‌انداز دارند به شمار می‌رود.

پس از ایجاد سیستم فیات که ارزشی برای پول قانونی ایجاد می‌کرد، جایگزین مناسبی برای استاندارد طلا و سایر سیستم‌هایی پیدا شد که بر مبنای کالا فعالیت می‌کردند. اکنون بیشتر پول‌های کاغذی هم‌چون دلار و یورو در دسته پول فیات یا بدون پشتوانه قرار می‌گیرند.

افزون بر پول بدون پشتوانه، ارز فیات را با اسامی دیگری نیز می‌شناسند. از جمله این نام‌ها می‌توان به پول حکمی، پول دستوری و پول اعتباری هم اشاره کرد.

مفهوم ارزش‌گذاری در اقتصاد برای ایجاد ارز فیات

پول فیات تماماً بر پایه‌ی یک بهای قراردادی است و خود آن به تنهایی ارزشی ندارد. این بهای قراردادی در اقتصاد، به واسطه‌ی سازوکاری به نام ارزش‌گذاری انجام می‌شود. در گذشته‌های دور که مبادلات به کمک طلا، نقره و برنز انجام می‌شد، ارزش‌گذاری سیستمی کاملا مشخص داشت. یعنی ارزش دارایی‌ها به ارزش ذاتی همین فلزات گران‌بها مربوط بود. با کمیاب‌ شدن طلا، ارزش آن نیز به مراتب افزایش پیدا کرد. همین مسئله موجب ایجاد نخستین انقلاب در اقتصاد شد. پس از آن بود که استفاده از کاغذهایی با عنوان اسکناس و به نمایندگی از طلا و نقره رواج پیدا کرد.

با پیدایش این سیستم، اسکناس به منزله یک سند قرضی تلقی می‌شد. یعنی به کمک آن می‌شد دریافت که یک نفر چه میزان طلا به شخصی دیگر بدهکار است. با افزایش ارزش طلا و به منظور سهولت معاملات و پایین‌ نگه داشتن تورم، اسکناس‌ها رفته‌رفته کوچک‌تر شدند.

مزیت چنین شیوه ارزش‌گذاری آن است که قیمت‌ها می‌توانند ثابت بمانند. زیرا طلا نوسان کمی دارد و اگر مبنای ارزش‌گذاری در سیستمی دیگر باشد، آن سیستم نیز به تبعیت از همین مسئله نوسان کمی را تجربه می‌کند.

از آن جا که که ارز فیات یک پول بدون پشتوانه فیزیکی است، به دلیل تورم با خطر کاهش ارزش روبرو می‌شود. حتی در شرایطی که ابرتورم در جامعه وجود دارد، ممکن است ارزشش را به صورت کامل از دست بدهد.

بررسی تاریخچه ارز فیات

اگر بخواهیم به زادگاه اولیه پول فیات اشاره کنیم باید از استان سیچوان در کشور چین شروع کنیم. این استان نخستین بار در قرن یازدهم میلادی صدور پول کاغذی را در دستور کار قرار داد. در ابتدا پول کاغذی را می‌شد به ابریشم،‌ طلا یا نقره تبدیل کرد ولی پس از این‌ که در قرن سیزدهم قوبلای خان به قدرت رسید، سیستم ارز فیات ایجاد شد. مورخان می‌گویند این سیستم پولی نقشی پررنگ و اساسی در سقوط امپراتوری مغول به عهده داشت. به باور این افراد، هزینه‌های بیش‌ از اندازه و ابرتورم، مسائلی بودند که تیشه به ریشه امپراتوری مغول زدند.

در قرن ۱۷ میلادی در اروپا هم سر و کله این پول در کشورهای اسپانیا، سوئد و هلند پیدا شد. البته در کشور سوئد این سیستم با شکست مواجه شد و دولت به ناچار آن را کنار گذاشت. در طی دو قرن آینده، فرانسه نو در کشور کانادا و مستعمرات آمریکا و پس از آن دولت فدرال ایالات متحده به استفاده از ارز فیات روی آوردند. در آمریکا و طی سال ۱۹۳۳، دولت دیگر اجازه تبدیل پول کاغذی به طلا را صادر نکرد.

سرانجام در سال ۱۹۷۲ و در زمان ریاست جمهوری نیکسون، کشور آمریکا با استفاده از سیستم ارز فیات، استاندارد طلا را به صورت کامل کنار گذاشت. کشورهای مختلف نیز به تبعیت از آمریکا به استفاده از ارز فیات روی آوردند. از آن تاریخ تا به حال، پول آمریکا بدون پشتوانه است و پشتوانه آن اعتبار دولت و اعتماد مردم به آن است.

از آن‌ جا که ارزش پول فیات یا بدون پشتوانه به دولت صادرکننده آن محدود است، چنانچه این دولت از بین برود، پولش هم بی‌ارزش می‌شود. این اتفاق در کشور عراق پس از حمله نیروهای بین‌المللی رخ داد و پول این کشور با سقوط بسیار شدیدی مواجه شد.

بیشتر بخوانید

ویژگی‌های پول فیات چیست؟

برای پول بدون پشتوانه می‌توان چند ویژگی عمده را نام برد که به شرح زیر هستند:

• دولت این ارز را صادر و آن را قانونی می‌کند.
• ارزش مشخصی دارد.
• نمی‌توان آن را به کالای مشخص دیگری تبدیل کرد.
• فاقد ارزش ذاتی است و تنها به دلیل دستور دولت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ساز و کار ارز فیات

ارزش ارز فیات می‌تواند به دو عامل بستگی داشته باشد. یا دولتی که آن را صادر می‌کند در حفظ ارزش آن می‌کوشد یا طرفین یک تراکنش بر سر ارزش آن با هم توافق می‌کنند. اگر به تاریخچه پول نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که در طول تاریخ دولت‌های مختلف با کمک فلزات گران‌بهایی نظیر طلا و نقره به ساخت سکه روی می‌آوردند. یا پولی را چاپ می‌کردند که می‌شد آن را به یک کالای ارزشمند تبدیل کرد. اما ویژگی ارز فیات غیرقابل تبدیل بودن آن است.

دلار آمریکا پول فیات است. هم‌چنین پولی قانونی است که به کمک آن می‌توان بدهی‌های عمومی و خصوصی را پرداخت کرد. در بسیاری از مواقع دولت‌ها ابتدا اقدام به صدور پول فیات می‌کنند و پس از آن پول صادرشده را به استانداردی برای پرداخت بدهی تبدیل می‌کنند. این مسئله موجب می‌شود فیات به عنوان پول قانونی در نظر گرفته شود.

در گذشته نوشته روی دلار آمریکا به این صورت بود:

دلار پولی قانونی است که تمام بدهی‌های عمومی و خصوصی دولت با آن پرداخت می‌شود. اما در خزانه‌داری ایالات متحده یا شعب بانک فدرال رزرو، نمی‌توان آن را به پول مشروع تبدیل کرد.

مزایا و معایب پول فیات چیست؟

پول بدون پشتوانه همان ‌طور که مزایای زیادی دارد، با معایبی نیز همراه است. طرفداران و منتقدان این ارز در دفاع از عقاید خود به مسائلی اشاره می‌کنند که‌ هر یک از منظری می‌تواند صحیح باشد.

• درآمد حاصل از چاپ و انتشار ارز فیات بسیار عالی است و این مسئله یکی از ویژگی‌های مثبت این ارز به شمار می‌رود.
• در ارز فیات خبری از محدودیت سیستم ارزی کالامحور نیست زیرا کمیابی کالای فیزیکی نظیر طلا اثری روی صدور ارز فیات ندارد.
• پول‌های کالامحور در مقایسه با ارز فیات هزینه‌های تولید بیشتری می‌طلبند.
• ارز فیات به سبب امکاناتی که در اختیار دولت و بانک مرکزی قرار می‌دهد، در مواجهه با شرایط نامطلوب و بحران‌های اقتصادی عملکرد بهتر و منعطف‌تری از خود نشان می‌دهد.
• ارز فیات در کشورهای مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد و از این منظر به لحاظ بین‌المللی مناسب است.
• ارزی که پیدایش پول فیات پشتوانه طلا دارد، نیازمند ذخایر فیزیکی است. در نظر بگیرید که نگهداری، حفاظت و نظارت بر این ذخایر تا چه میزان هزینه‌بر است. این در حالی است که ارز فیات به چنین ذخایری نیاز ندارد و این مسئله به لحاظ اقتصادی مقرون‌به‌صرفه است.
• درست است که دولت‌ها به سبب آن ‌که پول فیات فاقد ارزش ذاتی است، می‌توانند بدون هیچ محدودیت و یا پیش‌نیازی آن را تولید کنند؛ اما این مسئله موجب تورم و فروپاشی اقتصاد کشور خواهد شد. این مسئله بارها در تاریخ مشاهده شده است و به عنوان بزرگ‌ترین عیب ارز فیات از آن یاد می‌شود.

تفاوت ارز فیات با استاندارد طلا چیست؟

در استاندارد طلا امکان تبدیل اسکناس‌های کاغذی به طلا وجود دارد. در سیستمی بر پایه این استاندارد، مقدار مشخصی از طلا به عنوان پشتوانه پول‌های کاغذی توسط دولت نگهداری می‌شود. در یک سیستم ارزی کالامحور، دولت در شرایطی قادر به تزریق ارز جدید به چرخه اقتصاد خواهد بود که ذخایر طلای آن به اندازه کافی باشد. این سیستم موجب می‌شود که توانایی تولید پول و افزایش ارزش آن از جانب دولت با محدودیت‌هایی مواجه شود.

اما در سیستم پول فیات یا بدون پشتوانه امکان تبدیل وجود ندارد. مسئولین در چنین سیستمی می‌توانند به شکلی مستقیم در تعیین ارزش پول اثرگذار باشند و تغییرات قیمت آن را به شرایط اقتصادی مرتبط کنند. به این ترتیب دایره اختیارات دولت‌ها و بانک‌های مرکزی در هر کشور افزایش پیدا خواهد کرد و مسئولین با استفاده از ابزارهای مختلف واکنش‌های مناسبی در شرایط بحرانی انجام خواهند داد. اگر بخواهیم به نمونه‌ای از این ابزار اشاره کنیم، باید از بانک‌داری ذخیره کسری (Fractional Reserve Banking) و تسهیل کمّی (Quantitative Easing) نام ببریم.

در سیستم‌های پول بدون پشتوانه، امکان شکل‌گیری حباب وجود دارد که این مسئله به دلیل محدودیت در عرضه اتفاق می‌افتد. در طرف مقابل، سیستم‌هایی با پشتوانه طلا به دلیل عرضه محدود طلا، از ثبات بیشتری برخوردار هستند. افرادی که با استاندارد طلا موافق‌اند، معتقدند پشتوانه فیزیکی و ارزش‌مند یک سیستم ارزی کالامحور عاملی است که موجب ثبات بیشتر آن می‌شود. طرفداران ارز فیات نیز در پاسخ بیان می‌کنند که قیمت طلا هم دچار نوسان بوده و ثباتی در آن مشاهده نمی‌شود. پس این نقد وارد نیست؛‌ چرا که نوسان و افزایش و کاهش ارزش هم در ارزهای کالامحور و هم در ارزهای فیات دیده می‌شود. در عوض در سیستم ارز فیات، زمانی که شرایط خطرناک و بحرانی است دولت می‌تواند با آزادی و اختیار عمل بیشتری اقدامات لازم را انجام دهد.

بیشتر بخوانید

تفاوت پول فیات با رمزارز چیست؟

اگر بخواهیم به تنها شباهت و ارتباط بین پول فیات و بیت کوین اشاره کنیم، باید بگوییم هر دو ارز مذکور بدون پشتوانه هستند و این مسئله نقطه اشتراک میان این دو ارز است. اما تفاوت آن‌ها چیست؟

• برخلاف ارز فیات، ارز دیجیتال از طرف بانک‌ها و دولت‌ها پشتیبانی نمی‌شود. رمزارز به دلیل ماهیت غیرمتمرکز آن، نمی‌تواند مانند ارز فیات به صورت مستقیم توسط دولت‌ها و بانک مرکزی کنترل شود.
• نحوه تولید این دو ارز با هم تفاوت دارد. تولید اکثر رمزارزها مانند بیت کوین محدود بوده و مقدار مشخصی از آن‌ها به وجود می‌آید، اما ارزهای فیات بدون محدودیت و از طریق چاپ اسکناس تولید می‌شوند و به عبارتی نقطه‌ی اتمام ندارند.
• برای رمزارزها معادل و همتای فیزیکی تعریف نشده است و حد و مرزی ندارند. به همین دلیل در مقایسه با پول فیات در تراکنش‌های بین‌المللی با محدودیت‌های کمتری مواجه‌اند.
• تراکنش‌های ارز دیجیتال برگشت‌ناپذیر هستند ولی در ارز فیات چنین نیست.
• ویژگی غیرمتمرکز بودن رمزازها باعث می‌شود که دنبال کردن و پیگیری امور مالی مرتبط با آن‌ها در مقایسه با ارز فیات امری دشوارتر و حتی در شرایطی غیرممکن باشد.

اکنون بازار ارز دیجیتال از بازارهای سنتی کوچک‌تر است و نوسان بیشتری دارد. احتمالا به دلیل همین نوسان زیاد است که رمزارزها تا کنون در بخش‌های اصلی اقتصاد پذیرفته نشده‌اند. هر چند احتمال می‌رود که با ادامه رشد این بازار و فعالیت افراد زیادی در این بستر، این نوسان به مرور کاهش پیدا کند.

جمع‌بندی

پول بدون پشتوانه یا ارز فیات به پولی گفته می‌شود که دولت آن را صادر می‌کند و همین مسئله موجب ارزش‌مندی آن می‌شود؛ یعنی به جای دارایی‌های ارزشمندی مثل طلا، عرضه و تقاضای مردم یک جامعه پشتوانه این پول است و ارزش آن را تعیین می‌کند. در کشورهایی که سیستم اقتصادی قدرت‌مندی دارند و ارز آن‌ها در تمام دنیا مطرح است، این شیوه‌ ارزش‌گذاری موجب نوسان کمتری خواهد شد اما در سمت مقابل، در کشورهای بحران‌زده چنین شرایطی حکم‌فرما نیست و اثرات منفی این سیستم پولی، فلج‌کننده خواهد بود.

ارز فیات Fiat چیست؟

ارز فیات(Fiat) یا پول فیات به عنوان پول قانونی شناخته می شود که ارزشش را از دولتی که آن را صادر کرده است می گیرد. پول فیات شامل پول کاغذی و سکه بوده و ارزش ان همانطور که گفته شد توسط دولتی که آن را چاپ می کند مشخص می شود. واژه فیات از یک واژه لاتین به همین نام گرفته شده است. کشورهای جهان از پول فیات به جای مبادلات پایاپای و کالای فیزیکی برای ارائه خدمات خرید کالا، سرمایه گذاری و سپرده گذاری استفاده می نمایند. ارز فیات را می توان جایگزین مناسبی برای استاندارد طلا و پول کالایی در نظر گرفت.

درواقع fiat یک ارز دولتی است که توسط کالای فیزیکی مانند طلا یا نقره پشتیبانی نشده، بلکه ارزشش از طریق رابطه بین عرضه و تقاضا و ثبات دولت صادرکننده، نشأت می گیرد. اکثر ارزهای کاغذی مدرن ارزهای فیات هستند، از جمله دلار آمریکا، یورو، پوند و دیگر ارزهای مهم جهانی. ارز فیات به بانک های مرکزی کشورها امکان کنترل بیشتری بر اقتصادشان می‌دهد، زیرا آن ها می توانند مقدار چاپ پول را کنترل کنند. ارزهای فیات فقط دارای ارزش هستند و دولت این ارزش را حفظ می کند. هیچ ابزاری برای تأمین پول به خودی خود وجود ندارد.

یکی از مخاطرات اصلی که پول های کاغذی مانند دلار دارند این است که کشورها در چاپ و عرضه آن ها زیاده روی کرده و باعث ایجاد تورم در اقتصاد شوند.

منشأ پیدایش پول فیات

انسان ها قبل از آن که سیستم اقتصاد به صورت امروزی و به طور پیچیده ای شکل گرفته باشد، در ابتدا چیزی به عنوان پول نداشتند. برای تبادل بین یکدیگر از کالا استفاده کرده و کالایی را با کالای دیگر بدون در نظر گرفتن ارزش کالا و تنها براساس نیازشان، مبادله می کردند. به این سیستم مبادله کالا با کالا یا پایاپای گفته می شد. با گذشت زمان و آزمون و خطای سیستم های مختلف مبادله، انسان ها به سیستم سکه طلا و نقره روی آوردند. اولین نمونه سکه ضرب شده در تاریخ ۶۴۰ پیش از میلاد در آناتولی غربی ضرب و مورد استفاده قرار گرفت. با گذشت زمان مردم به مبادله با سکه های طلا و نقره اعتماد کرده و از آن برای داد و ستد استفاده کردند.

اما سابقه اولین چاپ پول فیات به کشور چین باز می گردد که در آن زمان قابل تبدیل به واحدهای پولی دیگر از جمله نقره، طلا و ابریشم بود. در قرن ۱۳ سیستم ارز فیات توسط امپراطوری مغول راه اندازی شد، سیستم پول فیات در قرن ۱۷ وارد قاره اروپا شده و در کشورهای دیگری همچون هلند و سوئد مورد استفاده قرار گرفت. اما از آنجا که سیستم فیات در کشور سوئد با شکست مواجه شد، استاندارد نقره را جایگزین آن کردند. کم کم سیستم ارز فیات به فرانسه نو و همچنین مستعمرات آمریکای شمالی رسید و از این سیستم ارزی برای مبادلات و انتقال دارایی در معاملات استفاده شد. ایالات متحده آمریکا که در ابتدای قرن بیستم مجددا سیستم کالایی را جایگزین پول فیات کرده بود و از سال ۱۹۳۳ به بعد مبادله طلا با پول های کاغذی را متوقف کرده بود، نهایتا در سال ۱۹۷۲ میلادی، (همزمان با ریاست جمهوری ریچارد نیکسون)، با کنارگذاشتن استاندارد طلا از پول فیات برای سیستم پولی خود استفاده کرد.

آنچه که باعث اهمیت ارزهای فیات در جهان شد این بود که دولت ها و بانک های مرکزی به واسطه این ارزها سعی کردند اقتصاد خود را از بدترین اثرات طبیعی توسعه و رکودهای چرخه تجاری محافظت کنند.

تفاوت پول کالایی با پول فیات در ارزش ذاتی آن هاست. پول کالایی دارای ارزش ذاتی بوده و ارزش ذاتی خود را از موادی که از آن ساخته شده است، مانند سکه های طلا و نقره می گیرد. در مقابل پول Fiat فاقد ارزش ذاتی است. ارزش پول فیات از وعده دولت صادرکننده اش نشات می گیرد.

دلیل شکل گیری ارز فیات بدون پشتوانه چه بود؟

با اینکه سیستم استاندارد طلا توانسته بود بسیاری از مشکلات معاملات تجاری را حل کند و از سوی دیگر هر کسی نیز می توانست به راحتی پول های خود را به طلا تبدیل کند و تجار و بازرگانان از آن برای مبادلات بین المللی استفاده می کردند و با تمام مزیت های دیگر سیستم استاندارد طلا، این سیستم نتوانست ماندگاری خود را حفظ کند. آنچه که به عنوان دلایل عدم ماندگاری سیتم استاندارد طلا عنوان می شود، عبارتند از:

• معدن های جدید طلا به شدت کمیاب شدند.
• مردم طلاهای خود را احتکار کردند و به کمبود آن دامن زدند.
• نرخ طلا که در ابتدا به صورت نرخ ثابتی تعریف شده بود اجرا نشد و به این دلیل نرخ طلا به صورت محاسبه ای باقی ماند.
• با شروع جنگ جهانی ذخایر مالی کشورها با کمبود مواجه شد.

در کنار این عوامل از آنجا که کار با این سیستم نیز به مرور سخت شد، سیستم استاندارد طلا در دهه ۸۰ میلادی از بین رفته و پول های بدون پشتوانه جایگزین آن شد.

مزایای استفاده از پول فیات چیست؟

1. مقرون به صرفه بودن و نیاز به هزینه کمتر برای تولید پول فیات
2. کمبود و نبود ذخایر طلا روی آن اثر ندارد
3. انعطاف پذیری پول فیات در بحران های اقتصادی
4. در اختیار قراردادن قدرت زیاد به دولت ها و بانک های مرکزی در ارزهای فیات با اقتصاد قوی
5. پول فیات اگر بتواند نقش های مورد نیاز اقتصاد یک کشور (یعنی نقش ذخیره ارزش، ارائه حساب عددی و تسهیل مبادله)، را در واحد پولی خود ذخیره کند، می تواند به عنوان یک ارز خوب عمل کند.
6. از پول فیات می توان در مبادلات بین المللی استفاده کرد. چراکه تبدیل به واحد پول تجاری شده است.
7. عرضه پول فیات توسط بانک های مرکزی و دولت ها کنترل می شود (برعکس رمزارزها)و دلیل آن هم این است که پول فیات مانند طلا یک منبع کمیاب یا ثابت نیست. این کنترل عرضه به دولت ها امکان می دهد تا قدرت مدیریت متغیرهای اقتصادی مانند عرضه اعتبار، نقدینگی، نرخ بهره و سرعت پول را داشته باشند.

معایب استفاده از پول فیات چیست؟

1. تورم: تورم همزمان با تولد پول فیات با آن همراه شد. به همین دلیل تورم موجب شد که آمار افراد فقیر در جامعه افزایش یابد. چرا که تورم به افرادی که حقوق ثابت دارند، ضرر زده و موجب کاهش قدرت خرید آنها می شود.
2. افزایش بیش از حد نقدینگی: زمانی که حجم نقدینگی با میزان تولید کالا و خدمات متناسب نباشد، اعتبار پول های بدون پشتوانه ضرر می کند. چرا که با افزایش نقدینگی، تقاضا نیز افزایش می یابد و اگرعرضه مناسبی برای تأمین این تقاضاها نباشد، تورم افزایش می یابد.
3. از بین رفتن دولت ها: با از بین رفتن دولت ها، پول های بدون پشتوانه در خطر هستند. چون دولت ها هستند که به اعتبار و ارزش پول های بدون پشتوانه کمک می کند. پس اگر دولتی در میان نباشد، ارزش پول ملی از بین خواهد رفت.
4. ایجاد حباب در پول فیات: با توجه به عرضه نامحدود آن توسط دولت ها، فرصت های بیشتری برای ایجاد حباب با پول فیات وجود دارد.
5. وابسته بودن پیدایش پول فیات ارزش ارز فیات به سیاست: ارزش پول فیات بستگی به سیاست های مالی و مقررات دولتی توسط دولت صادرکننده اش دارد. سیاست پولی غیرمسئولانه می تواند منجر به تورم، حتی تورم بیش از حد یک ارز فیات شود.

چرا اقتصادهای مدرن از پول فیات حمایت می کنند؟

دلیل استفاده اقتصادهای مدرن از fiat انعطاف پذیری و ارائه قدرت مدیریت به دولتمردان کشورهاست که به واسطه این انعطاف پذیری می توانند ارزهای خود را مدیریت کرده، سیاست های پولی را تعیین کرده و بازارهای جهانی باثباتی را ایجاد نمایند.همچنین امکان بانکداری جزء به جزء وجود دارد. به این معنا که به بانک های تجاری اجازه می دهد مقدار پول موجود را برای پاسخگویی به تقاضای وام گیرندگان چند برابر کنند.

چه جایگزینی برای ارز فیات وجود دارد؟

امروزه تقریبا همه کشورها دارای پول قانونی (ارز فیات) هستند. با وجود اینکه شما می توانید طلا و سکه بخرید و بفروشید، اما این سکه ها به ندرت برای خریدهای روزمره استفاده می شوند و بیشتر به عنوان یک دارایی که قابلیت ذخیره سازی دارد استفاده می شوند.

حتی رمزارزهای مانند بیتکوین در دهه گذشته به عنوان چالشی برای ماهیت تورمی ارزهای فیات ظاهر شده و مورد علاقه و پذیرش قرار گرفته و از اقبال خوبی هم برخوردار بودند، نیز معنای سنتی پول و ارز فیات را ندارند.

ارز فیات و رمزارز با یکدیگر چه ارتباطی دارند؟

هر دو رمزارز و فیات، هیچ گونه پشتوانه فیزیکی مانند طلا ندارند. کنترل این ارز توسط دولت صادرکننده اش انجام می شود، در صورتی که رمزارز ماهیت دارد.

از جمله تفاوت های موجود بین این دو ارز، نحوه تولید پول های جدید در هر یک از این دو سیستم است. به عنوان مثال بیتکوین یا اتریوم نمونه هایی از رمزارزها هستند که در مقایسه با پول فیات که هیچ گونه محدودیتی ندارد، تولید و عرضه محدودی در سکه دارد.

تراکنش در رمزارزها برگشت ناپذیر بوده، در صورتی که در ارزهای فیات این‌ چنین نیست.

از دیگر تفاوت های ارز فیات با رمزارز این است که سیستم ارز فیات قابلیت مبادلات ارزی بزرگتر با نوسان کمتری را دارد. در صورتی که در بازار رمزارز این شرایط کاملاً برعکس است. این بازار بسیار پر نوسان است.

نتیجه گیری

سابقه پول فیات به قرن ها قبل باز میگردد. کشور چین اولین کشوری بود که پول فیات را چاپ و از آن برای مبادلات استفاده کرد. سیستم پول فیات در کنار تمام مزایایی که برای اقتصاد جوامع ایجاد کرد، از جمله مقرون به صرفه بودن و هزینه تولید پایین، اما دارای معایبی نیز هست که مهمترین آن تورم است. ارز فیات با رمزارز تفاوت های بسیاری دارد. از جمله اینکه ماهیت رمزارزها غیرمتمرکز بوده و توسط هیچ نهاد ثالث و یا دولتی کنترل نمی شوند.