اوراق مشارکت چیست و نحوه خرید و فروش آن در بازار سرمایه ایران
اوراق مشارکت ، اوراقی است که دولت، پس از انقلاب اسلامی به منظور تامین منابع مالی اقدام به انتشار آنها نمود. قوانین مربوط به انتشار این اوراق در مهر ماه سال 1376 توسط مجلس شورای اسلامی به تصویب رسید و در شهریور ماه سال 1377 به پیشنهاد امور اقتصادی و دارایی به اجرا درآمد. این اوراق به منظور کنترل بازار پول و تامین منابع مالی پروژه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
اوراق مشارکت چیست؟
اوراق مشارکت ، به اوراقی گفته می‌شود که براساس قانون به صورت بانام و بی‌نام منتشر می‌شوند. این اوراق در زمان مشخص و به قیمت اسمی در اختیار خریداران قرار می‌گیرند. خریداران این اوراق با توجه به قیمت و زمان مورد نظر اقدام به خرید آنها می‌نمایند. به عبارت دیگر، این اوراق نوعی بدهی است که ناشر با انتشار آنها متعهد می‌شود، براساس زمان تعیین شده، وجه مشخصی را به عنوان سود اوراق به خریدار پرداخت نماید. خرید و فروش اوراق مشارکت به صورت مستقیم یا توسط سازمان بورس اوراق بهادار انجام می‌شود.
شرکتهای مجاز به انتشار اوراق مشارکت
برخی شرکتها به منظور تأمین منابع مالی، تولید، توسعه طرح‌های خدماتی و ساختمانی، تامین مواد اولیه و… اقدام به انتشار اوراق مشارکت می‌نمایند. شرکتهای دولتی، شهرداریها، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی، شرکتهای وابسته به دستگاههای ذکر شده، شرکتهای سهامی عام و خاص و شرکتهای تعاونی از جمله شرکتهای مجاز به انتشار این اوراق می‌باشند.
انتشار این اوراق به این صورت است که شرکتها پروژه‌ای را ارائه می‌دهند؛ با ارزیابی این پروژه، مجوز انتشار اوراق، مطابق با قانون صادر می‌شود. شرکتهای منتشر کننده این اوراق، معمولاً میزان سوددهی را 3% تا 5% بیشتر از سود بانکی در نظر می‌گیرند. این کار، اشتیاق سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی برای سرمایه‌گذاری در خرید اوراق مشارکت را افزایش می‌دهد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سایر اوراق به مقاله اوراق تسهیلات مسکن مراجعه کنید.
مهمترین عامل خرید اوراق مشارکت
مهمترین ویژگیهای این اوراق نسبت به سایر اوراق بهادار، تضمین در پرداخت سود می‌باشد. به عبارت دیگر، سرمایه‌گذاران این اوراق اطمینان دارند که در بازه زمانی تعیین شده، سود مشخصی به عنوان سود علی‌الحساب دریافت می‌کنند. این سود تضمینی را شرکتها تقبل نمی‌کنند؛ در نتیجه، تضمین این سود توسط بانکها و مؤسسات مالی و دولتی انجام می‌شود. با توجه به این شرایط، سرمایه‌گذاران از دریافت سود خود اطمینان کافی دارند. این امر سبب ترغیب سرمایه‌گذاران نسبت به خرید این اوراق فروش اوراق قرضه فروش اوراق قرضه می‌شود.
انواع اوراق مشارکت
اوراق منتشر شده در ایران به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- اوراق مشارکت بانک مرکزی
- اوراق مشارکت وزارتخانه‌ها و شرکتهای دولتی
- اوراق مشارکت شرکتهای پذیرفته شده بورسی و غیربورسی
۱-اوراق مشارکت بانک مرکزی
این اوراق به منظور اجرای سیاستهای اقتصادی دولت، توسط بانک مرکزی منتشر می‌شوند؛ همچنین در سازمان بورس اوراق بهادار قابل معامله بوده و توسط بانکهای عامل، قابل بازخرید می‌باشند.
۲-اوراق مشارکت وزارتخانه ها و شرکت های دولتی
این اوراق به منظور تأمین منابع مالی پروژه‌های عمرانی، توسط وزارتخانه‌ها و شرکتهای دولتی انتشار می‌یابند؛ این اوراق در سازمان بورس اوراق بهادار قابل معامله نبوده و توسط بانکهای عامل، قابل بازخرید می‌باشند.
۳-اوراق مشارکت شرکت های پذیرفته شده بورسی و غیر بورسی
این اوراق به منظور تأمین منابع مالی، توسط شرکتهای پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار منتشر شده و قابل معامله می‌باشند. این اوراق انواع مختلفی دارد، در ادامه به توضیح هر یک از آنها می‌پردازیم:
به کسر
سرمایه‌گذاری در این اوراق به صورت کوتاه مدت می‌باشد. سود این اوراق از تفاوت قیمت خریداری شده و قیمت زمان سررسید، به دست می‌آید.
با نام و بی نام بودن اوراق مشارکت
بی نام و بانام بودن این اوراق در اطلاعیه انتشار پیدا می‌کند. اوراق بانام تنها به نام خریدار بوده و در صورت گم شدن برگه، امکان خرید و فروش مجدد آن وجود ندارد؛ در صورتی که اوراق بی نام، همانند چک حامل می‌باشند؛ در نتیجه، نسبت به نگهداری آنها باید دقت کافی داشت.
قابل تبدیل بودن به سهام
اوراقی است که در زمان سررسید و یا افزایش سرمایه به سهم تبدیل می‌شوند. البته تصمیم‌گیری در مورد تبدیل اوراق به سهام در مجمع فوق‌العاده صاحبان سهام تأیید شده و توسط ناشر انتشار می‌یابند.
قابل تعویض بودن با سهام
با سررسید زمان این اوراق، به جای فروش اوراق قرضه پرداخت مبلغ اصلی، این اوراق با سهام سایر شرکتهای پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار معاوضه می‌شوند. این اوراق، توسط شرکتهای سهامی عام منتشر می‌شوند.
تفاوتهای اوراق قرضه و اوراق مشارکت
با توجه به شباهتهای فراوانی که میان اوراق مشارکت و اوراق قرضه وجود دارد، تفاوتهایی نیز با یکدیگر دارند که به شرح زیر می‌باشند:
- اوراق مشارکت به منظور تأمین منابع مالی طرح‌ها انتشار می‌یابند، در حالی که اوراق قرضه به صورت وام بوده و در خرید آنها الزامی به تامین منابع مالی نمی‌باشد.
- در اوراق مشارکت ، سودی با عنوان علی‌الحساب در پایان سررسید پرداخت می‌شود، در حالی که در اوراق قرضه چنین سودی وجود ندارد.
- ناشر اوراق مشارکت ، لازم است عملکرد اجرایی خود را در دوره مشخص بیان کند، در حالی که این کار برای ناشران اوراق قرضه الزامی نمی‌باشد.
- اوراق مشارکت تنها با مبلغ اسمی قابل انتشار است، در حالی که اوراق قرضه به کسر یا صرف نیز منتشر می‌شوند.
- پرداخت سود تضمینی اوراق مشارکت ، بر عهده دولت و یا ضامن آن می‌باشد، در حالی که در اوراق قرضه بر عهده خود شرکت می‌باشد.
نحوه خرید اوراق مشارکت
براساس دستورالعمل‌ها، لازم است ناشران، بانکی را به عنوان بانک اصلی معرفی کنند. پس از انجام این کار، سرمایه‌گذاران برای خرید به بانک مورد نظر مراجعه کرده و خرید خود را انجام می‌دهند. همچنین واریز سود دوره‌ای و دریافت اصل وجه در پایان زمان سررسید، توسط بانک مربوطه انجام می‌شود. بنابر دستورالعمل‌های سازمان بورس اوراق بهادار، خریداران ملزم به دریافت کد سهامداری می‌باشند. قیمت اسمی این اوراق یک میلیون ریال می‌باشد. هر سرمایه‌گذار باید حداقل ۱۰ برگه (۱۰ میلیون ریال) خریداری کرده تا این اوراق به آنها تعلق گیرد.
این اوراق به دو صورت قابل معامله می‌باشند. زمانی که این اوراق، توسط دولت انتشار می‌یابند، سرمایه‌گذاران برای خرید و فروش آنها به بانک مراجعه می‌کنند؛ در صورتی که در برگه، عنوان بازخرید ذکر نشود، این اوراق قابل فروش نخواهند بود. زمانی که این اوراق، توسط سازمان بورس عرضه شود، خریداران می‌توانند از طریق حساب آنلاین معاملاتی و یا سفارش اینترنتی اقدام به خرید و فروش نمایند.
نرخ سود اسمی سود، علی‌الحساب و سود قطعی
اوراق مشارکت از نظر پرداخت سود به دو دسته تقسیم می‌شوند:
– اوراق بدون پرداخت سود
– اوراق با پرداخت سود دوره‌ای
در صورتی که این اوراق را در روزهای نخست خریداری کنید، نرخ سود دریافتی، سود اسمی خواهد بود. اگر خرید با توجه به قیمت عرضه و تقاضا انجام شود و اوراق تا زمان سررسید نگهداری شود، نرخ سود دریافتی، سود سررسید (ATM) می‌باشد.
سود تضمینی به صورت علی‌الحساب به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود؛ به این صورت که در پایان پروژه و در زمان سررسید، ناشر وظیفه دارد سود پروژه را محاسبه نماید. در صورتی که سود پروژه بیشتر از سود علی‌الحساب باشد، مابه‌التفاوت آن به خریدار پرداخت می‌شود. همچنین اگر سود پروژه کمتر از سود علی‌الحساب باشد، پرداخت خسارت و زیان بر عهده ضامن اوراق مشارکت می‌باشد. این اوراق هم در بازار بورس و هم در بازار فرابورس انتشار می‌یابند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه به سایت فرابورس به نشانی www.ifb.ir مراجعه نمایید.
کارمزد و مالیات خرید و فروش اوراق مشارکت
طبق ماده ۷ قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت ، میزان مالیات تعلق گرفته به سود و مبلغ پرداختی این اوراق 5% می‌باشد. میزان کارمزد خرید ۰٫۰۰۰۷۲۶ و میزان کارمزد فروش ۰٫۰۰۰۷۷۴ و در مجموع، میزان کارمزد خرید و فروش ۰/۰۰۱۵ می‌باشد. افرادی که مشمول پرداخت مالیات می‌شوند،لازم است حداکثر به مدت ۱۰ روز پس از گذشت تاریخ پرداخت، نسبت به واریز اقدام نمایند. این واریزی به حسابی که توسط خزانه‌داری کل تعیین شده است، انجام و سی روز پس از تاریخ واریز به سازمان مالیات ارائه می‌شود. طبق مقررات، در عرضه اولیه اوراق مشارکت ، ناشر پذیرفته شده، کارمزد خرید و فروش را متقبل می‌شود.
جدولهای زیر کارمزد خرید و فروش در بازارهای مختلف را نشان می‌دهد:
شرکت بورس اوراق بهادار
| نوع معامله | صکوک اجاره | اوراق مشارکت |
| خرید | ۰٫۰۰۰۷۲۶ | ۰٫۰۰۰۷۲۶ |
| فروش | ۰٫۰۰۰۷۷۴ | ۰٫۰۰۰۷۷۴ |
| مجموع | ۰٫۰۰۱۵ | ۰٫۰۰۱۵ |
شرکت بازارگردانی و فرابورس ایران
| نوع معامله | اوراق مشارکت ، صکوک اجاره، اوراق خزانه اسلامی |
| خرید | ۰٫۰۰۰۷۲۶ |
| فروش | ۰٫۰۰۰۷۷۴ |
| مجموع | ۰٫۰۰۱۵ |
| نوع معامله | انواع صکوک، اوراق مشارکت و گواهی سپرده در معاملات بازارگردان |
| خرید | ۰٫۰۰۰۷۴۴۴ |
| فروش | ۰٫۰۰۰۱۱۱۳ |
ویژگی های اوراق مشارکت
- این اوراق از طریق شعب بانکهای معرفی شده و یا از طریق کارگزاران بورس اوراق بهادار، قابل خرید و فروش می‌باشند.
- هر برگه از اوراق دارای قیمت اسمی ۱/۰۰۰/۰۰۰ ریال می‌باشد.
- هر برگه نشان دهنده میزان مشارکت خریدار در طرح سرمایه‌گذاری می‌باشد.
- سه روز پیش از زمان سررسید اوراق، نماد آن برای پرداخت سود متوقف و یک روز پس از پرداخت سود، این نماد بازگشایی می‌شود.
- سود تعلق گرفته به خریدار، توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی به حساب بانکی مربوطه واریز می‌شود.
- بازارگردان وظیفه دارد تمام سفارشات فروش را به مبلغ اسمی در هر روز خریداری کند؛ در نتیجه، این اوراق از نقدشوندگی بالایی برخوردار می‌باشند.
- در صورتی که اوراق را زودتر از سه روز به فروش برسانید، کارمزد آن از سود حاصله کم شده و در نتیجه، بازده منفی خواهیم داشت.
- این اوراق به عنوان وثیقه میان طرفین معامله در قراردادهای مربوط به وزارتخانه‌ها، موسسات و شرکتهای دولتی، شهرداریها و سایر دستگاههای اجرایی پذیرفته می‌شود.
اوراق مشارکت بخریم یا سهام؟
اوراق مشارکت برای افرادی که ریسک‌پذیری کمی دارند و مایل به کسب سود ثابت در سه ماه، شش ماه و یا یکسال هستند، مناسب می‌باشد؛ در صورتی که خرید سهم برای افراد ریسک‌پذیر و آشنا با نوسانات بازار بورس، مناسب می‌باشد. تفاوت اوراق و سهام شامل موارد زیر می‌باشد:
- خرید اوراق با زمان و سود تضمینی مشخصی همراه است، در حالی که سود سهام از طریق افزایش سرمایه و یا سود سالانه تأمین می‌شود.
- این اوراق تا زمان مشخصی معتبر بوده، در حالی که سهام زمان محدودی ندارد.
- حداقل میزان سرمایه گذاری در اوراق مشارکت ، یک میلیون تومان و در سهام پانصد میلیون تومان می‌باشد.
- این اوراق نیاز به صرف وقت و تحلیل برای کسب سود ندارند، در حالی که سهام نیازمند صرف وقت، تحلیل و پیگیری بازار می‌باشد.
- اوراق مشارکت ، دارای سود با ریسک کم و همچنین فروش اوراق قرضه تضمین بازگشت سود می‌باشند، در حالی که سهام دارای ریسک و پتانسیل سود بالا و بدون تضمین بازگشت پول می‌باشد.
حال با توجه به مزیت‌ها و ویژگی‌هایی که در خصوص سهام و اوراق مشارکت بیان شد، لازم است افراد شخصاً نسبت به خرید سهام یا اوراق تصمیم‌گیری نمایند.
نتیجه گیری
با توجه به مطالب گفته شده، خرید اوراق مشارکت ، نوعی سرمایه‌گذاری با سود و ریسک پذیری بسیار پایین و در واقع، نوعی سرمایه‌گذاری ایمن می‌باشد. سود حاصل از این اوراق نسبت به بانکها مناسب‌تر و همچنین، پرداخت سود آنها تضمین شده می‌باشد؛ زیرا در صورت زیان، سود علی‌الحساب از طرف دولت و یا ضامن اوراق، پرداخت خواهد شد. از دیدگاه شرکتها خرید اوراق بهترین روش برای تامین منابع مالی پروژه‌ها می‌باشد. از این اوراق به عنوان وامی بلندمدت به همراه بازپرداخت تا زمان سررسید نیز استفاده می‌شود.
در این مقاله با بیان تفاوت اوراق مشارکت با سایر اوراق و سهم، این امکان برای سهامداران فراهم می‌شود که با توجه به خواسته‌های خود در مسیر سرمایه‌گذاری صحیح حرکت کنند.
بخش 4 - اوراق قرضه از قانون تجارت
شرکت سهامی عام می‌تواند تحت شرایط مندرج در این قانون اوراق قرضه منتشر کند.
ورقه قرضه ورقه قابل معامله‌ای است که معرف مبلغی وام است با بهره معین که تمامی آن یا اجزاء آن در موعد یا مواعد معینی باید‌مسترد گردد. برای ورقه قرضه ممکن است علاوه بر بهره حقوق دیگری نیز شناخته شود.
دارندگان اوراق قرضه در اداره امور شرکت هیچ گونه دخالتی نداشته و فقط بستانکار شرکت محسوب می‌شوند.
پذیره‌نویسی و خرید اوراق قرضه عمل تجاری نمی‌باشد.
انتشار اوراق قرضه ممکن نیست مگر وقتی که کلیه سرمایه ثبت شده شرکت تادیه شده و دو سال تمام از تاریخ ثبت شرکت گذشته و دو‌ترازنامه آن به تصویب مجمع عمومی رسیده باشد.
هرگاه انتشار اوراق قرضه در اساسنامه شرکت پیش‌بینی نشده باشد مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام می‌تواند بنا به پیشنهاد هیات‌مدیره انتشار اوراق قرضه را تصویب و شرایط آن را تعیین کند. اساسنامه و یا مجمع عمومی می‌تواند به هیات مدیره شرکت اجازه دهد که طی مدتی که‌از دو سال تجاوز نکند یک یا چند بار به انتشار اوراق قرضه مبادرت نماید.
تبصره - در هر بار انتشار مبلغ اسمی اوراق قرضه و نیز قطعات اوراق قرضه (در صورت تجزیه) باید متساوی باشد.
تصمیم راجع به فروش اوراق قرضه و شرایط صدور و انتشار آن باید همراه با طرح اطلاعیه انتشار اوراق قرضه کتباً به مرجع ثبت‌شرکت‌ها اعلام شود. مرجع مذکور مفاد تصمیم را ثبت و خلاصه آن را همراه با طرح اطلاعیه انتشار اوراق قرضه به هزینه شرکت در روزنامه رسمی‌آگهی خواهد نمود.
تبصره - قبل از انجام تشریفات مذکور در ماده فوق هر گونه آگهی برای فروش اوراق قرضه ممنوع است.
اطلاعیه انتشار اوراق قرضه باید مشتمل بر نکات زیر بوده و توسط دارندگان امضاء مجاز شرکت امضاء شده باشد:
۱ - نام شرکت.
۲ - موضوع شرکت.
۳ - شماره و تاریخ ثبت شرکت.
۴ - مرکز اصلی شرکت.
۵ - مدت شرکت.
۶ - مبلغ سرمایه شرکت و تصریح به این که کلیه آن پرداخت شده است.
۷ - در صورتی که شرکت سابقاً اوراق قرضه صادر کرده است مبلغ و تعداد و تاریخ صدور آن و تضمیناتی که احتمالاً برای بازپرداخت آن در نظر‌گرفته شده است و هم چنین مبالغ بازپرداخت شده آن و در صورتی که اوراق قرضه سابق قابل تبدیل به سهام شرکت بوده باشد مقداری از آن گونه اوراق‌قرضه که هنوز تبدیل به سهم نشده است.
۸ - در صورتی که شرکت سابقاً اوراق قرضه موسسه دیگری را تضمین کرده باشد مبلغ و مدت و سایر شرایط تضمین مذکور.
۹ - مبلغ قرضه و مدت آن و هم چنین مبلغ اسمی هر ورقه و نرخ بهره‌ای که به قرضه تعلق می‌گیرد و ترتیب محاسبه آن و ذکر سایر حقوقی که‌احتمالاً برای اوراق قرضه در نظر گرفته شده است و هم چنین موعد یا مواعد و شرایط بازپرداخت اصل و پرداخت بهره و غیره و در صورتی که اوراق‌قرضه قابل بازخرید باشد شرایط و ترتیب بازخرید.
۱۰ - تضمیناتی که احتمالاً برای اوراق قرضه در نظر گرفته شده است.
۱۱ - اگر اوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت یا قابل تبدیل به سهام شرکت باشد مهلت و سایر شرایط تعویض یا تبدیل.
۱۲ - خلاصه گزارش وضع مالی شرکت و خلاصه ترازنامه آخرین سال مالی آن که به تصویب مجمع عمومی صاحبان سهام رسیده است.
پس از انتشار آگهی مذکور در ماده ۵۷ شرکت باید تصمیم مجمع عمومی و اطلاعیه انتشار اوراق قرضه را با قید شماره و تاریخ آگهی‌منتشر شده در روزنامه رسمی و هم چنین شماره و تاریخ روزنامه رسمی که آگهی در آن منتشر شده است در روزنامه کثیرالانتشاری که آگهی‌های مربوط‌به شرکت در آن نشر می‌گردد آگهی کند.
ورقه قرضه باید شامل نکات زیر بوده و به همان ترتیبی که برای امضای اوراق سهام مقرر شده است امضاء بشود:
۱ - نام شرکت.
۲ - شماره و تاریخ ثبت شرکت.
۳ - مرکز اصلی شرکت.
۴ - مبلغ سرمایه شرکت.
۵ - مدت شرکت.
۶ - مبلغ اسمی و شماره ترتیب و تاریخ صدور ورقه قرضه.
۷ - تاریخ و شرایط بازپرداخت قرضه و نیز شرایط بازخرید ورقه قرضه (اگر قابل بازخرید باشد).
۸ - تضمیناتی که احتمالاً برای قرضه در نظر گرفته شده است.
۹ - در صورت قابلیت تعویض اوراق قرضه با سهام شرایط و ترتیباتی که باید برای تعویض رعایت شود با ذکر نام اشخاص یا موسساتی که تعهد‌تعویض اوراق قرضه را کرده‌اند.
۱۰ - در صورت قابلیت تبدیل ورقه قرضه به سهام شرکت مهلت و شرایط این تبدیل.
اوراق قرضه ممکن است قابل تعویض با سهام شرکت باشد در این صورت مجمع عمومی فوق‌العاده باید بنا به پیشنهاد هیات مدیره و‌گزارش خاص بازرسان شرکت مقارن اجازه انتشار اوراق قرضه افزایش سرمایه شرکت را اقلاً برابر با مبلغ قرضه تصویب کند.
افزایش سرمایه مذکور در ماده ۶۱ قبل از صدور اوراق قرضه باید به وسیله یک یا چند بانک یا موسسه مالی معتبر پذیره‌نویسی شده باشد‌و قراردادی که در موضوع این گونه پذیره‌نویسی و شرایط آن و تعهد پذیره‌نویسی مبنی بر دادن این گونه سهام به دارندگان اوراق قرضه و سایر شرایط‌مربوط به آن بین شرکت و این گونه پذیره‌نویسان منعقد شده است نیز باید به تصویب مجمع عمومی مذکور در ماده ۶۱ برسد وگرنه معتبر نخواهد بود.
تبصره - شورای پول و اعتبار شرایط بانکها و موسسات مالی را که می‌توانند افزایش سرمایه شرکتها را پذیره‌نویسی کنند تعیین خواهد نمود.
در مورد مواد ۶۱ و ۶۲ حق رجحان سهامداران شرکت در خرید سهام قابل تعویض با اوراق قرضه خود به خود منتفی خواهد بود.
شرایط و ترتیب تعویض ورقه قرضه با سهم باید در ورقه قرضه قید شود. تعویض ورقه قرضه با سهم تابع میل و رضایت دارنده ورقه قرضه است. دارنده ورقه قرضه در هر موقع قبل از سررسید ورقه می‌تواند تحت شرایط و به ترتیبی که در ورقه قید شده است آن را با سهم شرکت تعویض کند.
از تاریخ تصمیم مجمع مذکور در ماده ۶۱ تا انقضای فروش اوراق قرضه موعد یا مواعد اوراق قرضه شرکت نمی‌تواند اوراق قرضه جدید قابل تعویض یا قابل‌تبدیل به سهام منتشر کند یا سرمایه خود را مستهلک سازد یا آن را از طریق بازخرید سهام کاهش دهد یا اقدام به تقسیم اندوخته کند یا در نحوه تقسیم‌منافع تغییراتی بدهد. کاهش سرمایه شرکت در نتیجه زیان‌های وارده که منتهی به تقلیل مبلغ اسمی سهام و یا تقلیل عده سهام بشود شامل سهامی نیز که‌دارندگان اوراق قرضه در نتیجه تبدیل اوراق خود دریافت می‌دارند می‌گردد و چنین تلقی می‌شود که این گونه دارندگان اوراق قرضه از همان موقع انتشار‌اوراق مزبور سهامدار شرکت بوده‌اند.
از تاریخ تصمیم مجمع مذکور در ماده ۶۱ تا انقضای موعد یا مواعد اوراق قرضه صدور سهام جدید در نتیجه انتقال اندوخته به سرمایه و‌به طور کلی دادن سهم و یا تخصیص یا پرداخت وجه به سهامداران تحت عناوینی از قبیل جایزه یا منافع انتشار سهام ممنوع خواهد بود مگر آن که‌حقوق دارندگان اوراق قرضه که متعاقباً اوراق خود را با سهام شرکت تعویض می‌کنند به نسبت سهامی که در نتیجه معاوضه مالک می‌شوند حفظ شود.به منظور فوق شرکت باید تدابیر لازم را اتخاذ کند تا دارندگان اوراق قرضه که متعاقباً اوراق خود را با سهام شرکت تعویض می‌کنند بتوانند به نسبت و‌تحت همان شرایط حقوق مالی مذکور را استیفا نمایند.
سهامی که جهت تعویض با اوراق قرضه صادر می‌شود بانام بوده و تا انقضای موعد یا مواعد اوراق قرضه وثیقه تعهد پذیره‌نویسان در برابر‌دارندگان اوراق قرضه دائر به تعویض سهام با اوراق مذکور می‌باشد و نزد شرکت نگاهداری خواهد شد این گونه سهام تا انقضاء موعد یا مواعد اوراق‌قرضه فقط قابل انتقال به دارندگان اوراق مزبور بوده و نقل و انتقال این گونه سهام در دفاتر شرکت ثبت نخواهد شد مگر وقتی که تعویض ورقه قرضه با‌سهم احراز گردد.
سهامی که جهت تعویض با اوراق قرضه صادر می‌شود مادام که این تعویض به عمل نیامده است تا انقضاء موعد یا مواعد اوراق قرضه‌قابل تامین و توقیف نخواهد بود.
اوراق قرضه ممکن است قابل تبدیل به سهام شرکت باشد در این صورت مجمع عمومی فوق‌العاده‌ای که اجازه انتشار اوراق قرضه را‌می‌دهد شرایط و مهلتی را که طی آن دارندگان این گونه اوراق خواهند توانست اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل کنند تعیین و اجازه افزایش سرمایه‌را به هیات مدیره خواهد داد.
در مورد ماده ۶۹ هیات مدیره شرکت بر اساس تصمیم مجمع عمومی مذکور در همان ماده در پایان مهلت مقرر معادل مبلغ بازپرداخت‌نشده اوراق قرضه‌ای که جهت تبدیل به سهام شرکت عرضه شده است سرمایه شرکت را افزایش داده و پس از ثبت این افزایش در مرجع ثبت شرکتها سهام جدید صادر و به دارندگان اوراق مذکور معادل مبلغ بازپرداخت نشده اوراقی که به شرکت تسلیم کرده‌اند سهم خواهد داد.
در مورد اوراق قرضه قابل تبدیل به سهم مجمع عمومی باید بنا به پیشنهاد هیات مدیره و گزارش خاص بازرسان شرکت اتخاذ تصمیم‌نماید و هم چنین مواد ۶۳ و ۶۴ در مورد اوراق قرضه قابل تبدیل به سهم نیز باید رعایت شود.
رویترز: کاهش خرید اوراق قرضه دلاری نتیجه استفاده ابزاری از تحریم
استفاده بی‌رویه آمریکا از ابزار تحریم، به کاهش بیشتر تمایل کشورها به استفاده از دلار آمریکا در سطح جهان منجر شده و اثر آن در کاهش تقاضا برای خرید اوراق قرضه دلاری دولت آمریکا و افزایش نرخ سود آن نمایان شده است. تضعیف دلار نتیجه ناگزیر تبدیل آن از یک ارز جهان روا به یک اسلحه برای تحریم اقتصادی دیگر کشورها از سوی دولت آمریکاست.
به گزارش مسیر اقتصاد بعد از وقوع جنگ اوکراین، آمریکا بار دیگر عزم جدی خود را برای استفاده گسترده از ابزار تحریم‌های مالی و اقتصادی علیه روسیه نشان داده است. یکی از اقدامات آمریکا در این زمینه قطع دسترسی بانک مرکزی، صندوق‌های ذخیره ارزی، بانکها و افراد روسی به نظام مبادلات بانکی جهانی است که مبتنی بر دلار آمریکا عمل می‌کند.
چرا آمریکا می‌تواند به طور گسترده اوراق قرضه منتشر کند؟
دلار امروز بیشتری سهم را در ذخایر خارجی کشورهای جهان به خود اختصاص داده است؛ اما کارشناسان معتقدند در صورت استفاده ابزاری آمریکا از تحریم‌های مالی و اقتصادی، حرکت کشورها به سمت کاهش وابستگی به دلار، که پیش از این آغاز شده، سرعت بیشتری خواهد گرفت. هرچه آمریکا بیشتر از دلار به عنوان یک اسلحه اقتصادی استفاده کند، کشورها بیشتر از آن فاصله می‌گیرند.
یکی از مهمترین مزیت‌های رواج گسترده دلار و سهم بالای آن در ذخایر خارجی کشورها، دست باز دولت آمریکا در انتشار و فروش اوراق قرضه و کسب درآمد از این محل بوده است. دولت آمریکا برای دهه‌های متمادی اوراق خود را با نرخ‌هایی به مراتب پایین به خریداران فروخته و از این محل کسب درآمد کرده است؛ درحالیکه اگر دلار در جهان رواج نداشته باشد، برای اوراق قرضه دلاری دولت آمریکا نیز تقاضایی وجود نخواهد داشت.
کاهش خرید اوراق قرضه دلاری نتیجه استفاده ابزاری آمریکا از تحریم‌ها
نشانه کاهش تمایل خریداران به اوراق قرضه دلاری نیز ابتدا در افزایش نرخ سود آن نمایان می‌شود. در واقع وقتی تقاضا کم می‌شود، دولت آمریکا مجبور می‌شود نرخ‌های سود بالاتری برای فروش اوراق قرضه منتشر شده پیشنهاد دهد.
بر اساس اخبار نه تنها کشورهای خارجی، بلکه حتی فدرال رزرو به عنوان بانک مرکزی آمریکا نیز قصد دارد سهم اوراق قرضه دلاری دولت این کشور از ذخایر خود را کاهش دهد. به این ترتیب در ماه‌های آتی موعد سررسید ۸۹۰۰ میلیارد دلار اوراق قرضه دلاری دولت آمریکا نزد بانک مرکزی این کشور فرا خواهد رسید و بانک مرکزی این کشور دیگر قصد ندارد آن را با اوراق جدید جایگزین کند.
کاهش تمایل خرید اوراق قرضه دلاری دولت آمریکا از سوی بانک مرکزی این کشور یک پیام مشخص برای کشورهای دیگر دارد و آنها را نیز به سمت کاهش خرید اوراق قرضه دلاری سوق خواهد داد.
تضعیف دلار ناگزیر است
کارشناسان مالی بین‌المللی معتقدند تضعیف دلار نتیجه ناگزیر تبدیل آن از یک ارز جهان روا به یک اسلحه برای تحریم اقتصادی دیگر کشورها از سوی دولت آمریکاست. فروش نفت عربستان به چین با یوآن نیز از نشانه‌های بارز تضعیف اعتماد به دلار در سطح جهان محسوب می‌شود.
روسیه از سال ۲۰۱۴ میلادی و بعد از وضع تحریم‌های آمریکا درپی الحاق کریمه به خاک روسیه، روند کنار گذاشتن دلار از ذخایر خارجی خود را آغاز کرد و تا جای ممکن ذخایر طلای خود را افزایش داد. این کشور سال ۲۰۲۱ میلادی رسما اعلام کرده بود صندوق‌های ملی این کشور نگهداری از دلار را کنار گذاشته‌اند و یورو و یوآن را جایگزین آن کرده‌اند. روسیه اوراق قرضه دلاری خود را نیز در اواسط سال ۲۰۱۸ میلادی به سطحی تقریبا ناچیز کاهش داد و از آن زمان دیگر خریدار اوراق قرضه دلاری دولت آمریکا نبوده است.
در ماه‌های اخیر حتی ژاپن و چین و عربستان، به عنوان بزرگترین دارندگان اوراق قرضه دلاری آمریکا نیز میزان آن را کاهش داده‌اند. آمریکا امیدوار است موج جدید افزایش قیمت نفت کشورهای نفتی را به سمت خرید بیشتر اوراق قرضه دلاری این کشور سوق دهد، اما کارشناسان معتقدند چنین روندی محتمل نیست؛ چراکه به دلیل تحریم‌های آمریکا، اوراق قرضه دلاری دولت این کشور یک دارایی بدون ریسک محسوب نمی‌شود.
بایدها و نبایدهای فروش اوراق بدهی
یک کارشناس اقتصادی با اشاره به برگزاری حراج ۷۱۶ هزار میلیاردریالی بانک مرکزی در فروش اوراق بدهی دولتی گفت:این کارباید انجام می‌شداما میزان فروش این اوراق وبرنامه‌ریزی برای آن در این مسیر بسیارمهم است.
به گزارش ایبِنا، سازمان‌ها نیز مانند شهروندان برای تهیه منابع و امکانات خود به استفاده از وام‌های بانکی نیاز دارند. اما زمانی که بانکها امکان و صلاحدید پرداخت چنین وام‌های کلانی را نداشته باشند، انتشار اوراق قرضه یا اوراق بدهی دولتی یکی از راه‌های امن برای سرمایه‌گذاری است که تعهد مالی دولت در آن مانع افزایش نقدینگی می‌شود و شرکتها و سازمان‌ها می‌توانند با استفاده از انواع اوراق مشارکت، که سود ثابت دارند، ریسک سرمایه‌گذاری و تولید را تا حد قابل توجهی کاهش دهند.
از این رو، در راستای تامین مالی کسری بودجه دولت از یک مسیر غیرتورم‌زا، کارگزاری بانک مرکزی تا پایان مهرماه امسال، ۲۱ مرحله حراج برگزار کرده که طی آن، در مجموع ۷۱۶.۳ هزار میلیارد ریال انواع اوراق بدهی دولتی به بانکها، نهادهای مالی و سایر سرمایه‌گذاران فروخته شده است. کارشناسان این راه را یکی از راه‌های جبران کسری بودجه می‌دانند که در کنار راه‌های اقتصادی دیگر برای دولت‌ها پیش‌بینی شده است. اما آیا این اقدامات می‌تواند مانع چاپ اسکناس جدید و افزایش نقدینگی شود.
ابراهیم جمیلی، کارشناس اقتصادی در اینباره توضیح داد و به ایبِنا گفت: یکی از راه‌های تامین بودجه فروش همین اوراق است. ولی اوراق هم باید طوری به فروش برسد که برای بازپرداخت آن برنامه‌ریزی وجود داشته باشد، نه اینکه ما یک میزان هم اکنون با فروش این اوراق مشکلات را حل کنیم و بعد بقیه برنامه را در اختیار دولت بعدی قرار دهیم.
بودجه سال ۱۳۹۹ برای فروش اوراق بهادار سقف معینی را تعیین کرده که باید تابع برنامه ششم توسعه باشد. به منظور مدیریت تبعات احتمالی انتشار اوراق مالی اسلامی در بازارهای پول و سرمایه کشور، کمیته‌ای متشکل از رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور، وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر نحوه انتشار اوراق موضوع این قانون نظارت می کنند.
طبق قانون، نرخ‌های سود اسمی اوراق منتشره و نرخ حفظ قدرت خرید اسناد خزانه اسلامی توسط این کمیته تعیین می‌شود. جمیلی در این باره خاطرنشان کرد: فروش اوراق قرضه باید طبق اصول و برنامه مدون انجام گیرد که باید دید در برنامه ششم چه چیزی پیش بینی شده است.
از سوی دیگر، طبق قانون بودجه سال جاری، وزارت امور اقتصادی و دارایی به نیابت از دولت، مسئول انتشار اوراق مالی مربوط به دولت است. این وزارتخانه مجاز است از کلیه روش‌های انتشار اولیه اوراق از جمله عرضه تدریجی، حراج، فروش اوراق به کسر (کمتر از قیمت اسمی) و پذیره‌نویسی در بازارها استفاده کند.
همچنین در این قانون آمده فروش اوراق قرضه است که «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در بازار ثانویه اوراق، مجاز به خرید و فروش اوراق مالی اسلامی دولت بوده و از نظر حجم خرید یا فروش و روش خرید یا فروش (از جمله ساز و کار حراج) در راستای سیاست‌گذاری پولی خود اختیار کامل دارد».
اما آیا راه دیگری غیر از فروش اوراق قرضه وجود دارد؟ جمیلی تصریح کرد: به جز فروش اوراق اگر بخواهیم بگوییم چه راه‌های دیگری وجود دارد می‌توان از فروش و واگذاری دارایی‌های دولت نام برد که به مقدار زیادی از آن در بورس فروخته شده که البته آن هم باید کنترل شده انجام گیرد و شرایطش به گونه‌ای باشد که آسیب‌زا نباشد.
این تحلیل گر اقتصادی با بیان اینکه هم فروش اوراق قرضه و هم واگذاری سهام شرکتهای دولتی در بورس باید تحت شرایط خاص و برنامه‌ریزی شده پیش برود، با اشاره به حراج کارگزاری بانک مرکزی در فروش اوراق قرضه افزود: این کار باید انجام می‌شد اما میزان فروش این اوراق و برنامه‌ریزی برای آن در این مسیر بسیار مهم است.
وی در پایان چنین سیاست‌هایی را در اقتصاد تعریف شده عنوان کرد و یکی از مشکلات ساختاری را که باعث روی آوردن به چنین سیاست‌هایی برای تامین کسری بودجه از مسیری غیرتورم‌زا می‌شود، بزرگ بودن دستگاه دولت و بالا بودن هزینه‌های جاری آن دانست و گفت: به نظر من، چیزی که در این باره مهم است، این است که دولت باید کوچک شود و هزینه‌های اضافی آن کم شود، چرا که هزینه‌های دولت بسیار بالاست و این هزینه‌های اضافی در بودجه کاملا مشخص است و به همین خاطر، اتخاذ چنین سیاستهای در حال حاضر طبیعی است.
به گزارش ایبِنا، سازمان‌ها نیز مانند شهروندان برای تهیه منابع و امکانات خود به استفاده از وام‌های بانکی فروش اوراق قرضه نیاز دارند. اما زمانی که بانکها امکان و صلاحدید پرداخت چنین وام‌های کلانی را نداشته باشند، انتشار اوراق قرضه یا اوراق بدهی دولتی یکی از راه‌های امن برای سرمایه‌گذاری است که تعهد مالی دولت در آن مانع افزایش نقدینگی می‌شود و شرکتها و سازمان‌ها می‌توانند با استفاده از انواع اوراق مشارکت، که سود ثابت دارند، ریسک سرمایه‌گذاری و تولید را تا حد قابل توجهی کاهش دهند.
از این رو، در راستای تامین مالی کسری بودجه دولت از یک مسیر غیرتورم‌زا، کارگزاری بانک مرکزی تا پایان مهرماه امسال، ۲۱ مرحله حراج برگزار کرده که طی آن، در مجموع ۷۱۶.۳ هزار میلیارد ریال انواع اوراق بدهی دولتی به بانکها، نهادهای مالی و سایر سرمایه‌گذاران فروخته شده است. کارشناسان این راه را یکی از راه‌های جبران کسری بودجه می‌دانند که در کنار راه‌های اقتصادی دیگر برای دولت‌ها پیش‌بینی شده است. اما آیا این اقدامات می‌تواند مانع چاپ اسکناس جدید و افزایش نقدینگی شود.
ابراهیم جمیلی، کارشناس اقتصادی در این باره توضیح داد و به ایبِنا گفت: یکی از راه‌های تامین بودجه فروش همین اوراق است. ولی اوراق هم باید طوری به فروش برسد که برای بازپرداخت آن برنامه‌ریزی وجود داشته باشد نه اینکه ما یک میزان هم اکنون با فروش این اوراق مشکلات را حل کنیم و بعد بقیه برنامه را در اختیار دولت بعدی قرار دهیم.
بودجه سال ۱۳۹۹ برای فروش اوراق بهادار سقف معینی را تعیین کرده است که باید تابع برنامه ششم توسعه باشد. به منظور مدیریت تبعات احتمالی انتشار اوراق مالی اسلامی در بازارهای پول و سرمایه کشور، کمیته‌ای متشکل از رییس سازمان برنامه و بودجه کشور، وزیر امور اقتصادی و دارایی و رییس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران بر نحوه انتشار اوراق موضوع این قانون نظارت می کنند.
طبق قانون، نرخ‌های سود اسمی اوراق منتشره و نرخ حفظ قدرت خرید اسناد خزانه اسلامی توسط این کمیته تعیین می‌شود. جمیلی در اینباره خاطرنشان کرد: فروش اوراق قرضه باید طبق اصول و برنامه مدون انجام گیرد که باید دید در برنامه ششم چه چیزی پیش بینی شده است.
از سوی دیگر، طبق قانون بودجه سال جاری، وزارت امور اقتصادی و دارایی به نیابت از دولت، مسئول انتشار اوراق مالی مربوط به دولت است. این وزارتخانه مجاز است از کلیه روش‌های انتشار اولیه اوراق از جمله عرضه تدریجی، حراج، فروش اوراق به کسر (کمتر از قیمت اسمی) و پذیره‌نویسی در بازارها استفاده کند.
همچنین در این قانون آمده است که «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در بازار ثانویه اوراق، مجاز به خرید و فروش اوراق مالی اسلامی دولت بوده و از نظر حجم خرید یا فروش و روش خرید یا فروش (ازجمله ساز و کار حراج) در راستای سیاست‌گذاری پولی خود اختیار کامل دارد».
اما آیا راه دیگری غیر از فروش اوراق قرضه وجود دارد؟ جمیلی تصریح کرد: به جز فروش اوراق اگر بخواهیم بگوییم چه راه‌های دیگری وجود دارد می‌توان از فروش و واگذاری دارایی‌های دولت نام برد که به مقدار زیادی از آن در بورس فروخته شده که البته آن هم باید کنترل شده انجام گیرد و شرایطش به گونه‌ای باشد که آسیب‌زا نباشد.
این تحلیل گر اقتصادی با بیان اینکه هم فروش اوراق قرضه و هم واگذاری سهام شرکتهای دولتی در بورس باید تحت شرایط خاص و برنامه‌ریزی شده پیش برود، با اشاره به حراج کارگزاری بانک مرکزی در فروش اوراق قرضه افزود: این کار باید انجام می‌شد اما میزان فروش این اوراق و برنامه‌ریزی برای آن در این مسیر بسیار مهم است.
وی در پایان چنین سیاست‌هایی را در اقتصاد تعریف شده عنوان کرد و یکی از مشکلات ساختاری را که باعث روی آوردن به چنین سیاست‌هایی برای تامین کسری بودجه از مسیری غیرتورم‌زا می‌شود، بزرگ بودن دستگاه دولت و بالا بودن هزینه‌های جاری آن دانست و گفت: به نظر من، چیزی که در این باره مهم است، این است که دولت باید کوچک شود و هزینه‌های اضافی آن کم شود، چرا که هزینه‌های دولت بسیار بالاست و این هزینه‌های اضافی در بودجه کاملا مشخص است و به همین خاطر، اتخاذ چنین سیاستهای در حال حاضر طبیعی است.
دولت تا نیمه شهریورماه چه‌میزان اوراق فروخت؟/ افت شدید فروش اوراق نسبت به سال قبل
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، خزانه‌داری کل کشور در سال جاری نسبت به انتشار و عرضه اوراق بهادار دولتی با استفاده از روش‌های مختلف از جمله انتشار اسناد خزانه اسلامی و برگزاری پانزده هفته عرضه اوراق بدهی میان بانکها، مؤسسات اعتباری غیربانکی و نهادهای مالی فعال در بازار سرمایه (از قبیل صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکتهای تأمین مالی) و یک مرحله پذیره‌نویسی اوراق از طریق کارگزاری بانک مرکزی و سیستم مظنه‌یابی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران اقدام کرد.
بر اساس این گزارش حسب تصمیمات اتخاذشده در راستای تأمین مالی بهینه، پانزدهمین هفته عرضه اوراق بدهی برگزار شد که پس از اخذ سفارش‌های خرید اوراق از متقاضیان یادشده در سامانه‌های بازار بین‌بانکی کارگزاری بانک مرکزی و مظنه‌یابی شرکت مدیریت فناوری بورس تهران، مجموعاً مبلغ 1,864 میلیارد تومان اوراق به‌صورت نقدی فروش رفت.
گفتنی است، با احتساب مبلغ فوق تاکنون مجموعاً 383ر18 میلیارد تومان از طریق انتشار اوراق نقدی تأمین مالی شده است، همچنین حدود 40 درصد تقاضا از طریق بازار پول و 60 درصد از طریق بازار سرمایه بوده است.
این گزارش خاطرنشان می‌سازد، با انتشار اسناد خزانه اسلامی طی برگزاری چهارده هفته عرضه اوراق بدهی دولت تا تاریخ 1400/06/03، در مجموع معادل 92 هزار و 519 میلیارد تومان شامل 76 هزار میلیارد تومان اسناد خزانه اسلامی و 16 هزار و 519 میلیارد تومان اوراق نقدی تأمین مالی انجام شده بود.
به گزارش تسنیم، سال گذشته مجموعاً 125 هزار میلیارد تومان انواع اوراق فروخته شده بود که یک رکورد بسیار مهم محسوب می‌شد. نرخ سود این اوراق عمدتاً حوالی 20 تا 21 درصد بوده است. از سوی دیگر اخیراً اظهارنظر رئیس‌کل بانک مرکزی درباره فروش اوراق با نرخی نزدیک به نرخ تورم خبرساز شده است، هرچند روابط عمومی این بانک موضوع فروش اوراق با نرخ نزدیک به تورم را جزو سیاستهای جاری اقتصادی کشور ندانسته است.
دیدگاه شما