تعریف بورس و فرابورس

اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام «کمپانی هند شرقی هلند» پدیدار شد. به همین نحو، اولین شرکتی بود که سهام منتشر کرد. این شرکت از سلسله عواملی برای نیل به موفقیت برخوردار بود: ۵۰ هزار نفر کارمند غیر نظامی با ارتش خصوصی مشتمل بر ۴۰ ناوجنگی، ۳۰ نفر ملوان و ۱۰ هزار خدمه و البته گردش فزاینده سود. این شرکت با وجود بازاری برای سهام و اوراق قرضه خود، احتمالاً قویترین اقتصاد در تاریخ جهان را داشته است. کلید موفقیت این شرکت درحقیقت حضور «عموم» در مالکیت آن بوده است.

تعریف کلی بازار بورس

بورس مکانی است که در آن خرید و فروش و معاملات تجاری انجام می شود. مکانی که در آن خریدار و فروشنده با یک دیگر ارتباط برقرار می کنند و معاملات خود را انجام می دهند.

انواع بورس

بورس بازاری است که در آن انواع دارایی ها مورد معامله قرار خواهد گرفت. از این رو می توان بر اساس دارایی مورد معامله این بازار را به انواع مختلفی تقسیم کرد. کالا، ارز و اوراق بهادار از انواع بازارهای بورس به حساب می آیند.

بازار کالا

در بازار بورس، کالاهای معین و مشخصی مورد معامله و خرید و فروش قرار خواهند گرفت. مواد خام و مواد اولیه معمولا مورد معامله قرار خواهد گرفت. خرید و فروش هر کالایی بازار آن نیز به نام آن کالا نامگذاری خواهد شد. مانند بازار نفت

بازار ارز

خرید و فروش پول های خارجی را در بازار بورس ارز می نامند. البته این نوع از بازار در کشور ما فعالیت نمی کند.

بازار اوراق بهادار

خرید و فروش اوراق بهادار مانند خرید و فروش اوراق مشارکت یا سهام و . به عنوان بازار بورس اوراق بهادار شناخته می شود. در کشور ما بسیاری از مردم در این بازار سهام داشته و سود و زیان هایی نیز از این بازار دیده اند.

بازار فارکس بورس بین الملل چیست؟

مزایای خرید و فروش در این بازار

مزایای بازار بورس چیست؟

شکل گیری بورس با هدف ایجاد بازاری قانونمند و منسجم و شفاف برای جمع کردن سرمایه های کم و کلان می باشد. این امر مهم با هدف تامین مالی شرکت ها و پروژه های آنان انجام می شود. در حالت کلی می توان گفت هدف از تشکیل این بازار، ایجاد شراکت و تقسیم بندی سود است.

افرادی که سهام یک شرکت را در بازار بورس خریداری می کنند به نسبت سهام خود مالک این شرکت خواهند شد. همچنین از نوسانات سود سهام نفع خواهند برد. اما این بازار مهم دارای مزایایی است که افراد در استفاده از آن بهره مند می شوند. یکی از مزایای استفاده از این بازار، نقدشوندگی بالای آن است. تنها در چند دقیقه می توان سرمایه خود را نقد کرد. همچنین قابلیت سرمایه گذاری با پول های کم نیز در این بازار وجود دارد.

همچنین از دیگر مزایای استفاده از بازار بورس این است که سرمایه های خرد و کم جمع شده و تبدیل به سرمایه های عظیم شوند. تامین مالی موسسات و کارخانه ها و کسب و کار ها در نهایت منجر به رشد اقتصادی کشور خواهند شد. کنترل حجم پول و کنترل تورم و میزان نقدینگی در کشور یکی از مزایای استفاده از بازار مزبور می باشد. مثلا فروش سهام از طریق این بازار باعث جمع آوری نقدینگی و در نهایت کنترل تورم خواهد شد.

انواع بازار بورس در ایران

بازار مزبور در ایران به انواع اوراق بهادار، فرابورس، انرژی و کالا تقسیم می شود که در ادامه به توضیح مختصر هر یک خواهیم پرداخت.

اوراق بهادار

در این بازار اوراق بهادار انواع دارایی های مالی مانند اوراق مشارکت و سهام شرکت ها خرید و فروش خواهند شد. شرکت ها در این بازار به دو نوع بازار اول و دوم تقسیم خواهند شد. این تقسیم بندی بر اساس معیار های نقدشوندگی، شفافیت، درصد سهام، سودآوری و . می باشند.

بازار اول خود به نوع بازار اصلی و فرعی تقسیم خواهند شد. تفاوت شرکت های تقسیم بندی شده در این بازار بر اساس درصد حقوق صاحبان سهام، تعدد سهامداران و مقدار سرمایه ثبت شده و غیره است.

فرابورس

هدف از تاسیس فرابورس در ایران هدایت و ساماندهی از بازار سرمایه که به بازار های بورسی راه پیدا نکرده اند. در واقع رویه پذیرش شرکت ها به شیوه ای است در سریع ترین تعریف بورس و فرابورس زمان به این بازار ورود پیدا خواهد کرد.

سازمان بازار اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر تمامی عملیات های شرکتی در این بازار و فعالیت های مالی نظارت خواهد داشت. نام اختصاری این بازار OTC می باشد.

انواع بازار بورس در ایران

بورس انرژی

بستری برای انجام معاملات معامله های حامل انرژی مانند نفت و گاز و اوراق بهادار مربوط به آنها است. مانند سایر بازار های مرتبط نوعی بازار رقابتی است. اثر معاملات خریداران و فروشندگان در نهایت باعث قیمت حامل انرژی خواهد شد. این بازار در سه بازار فیزیکی و فرعی و مشتقه است.

بورس کالا

بورس کالا بازار منسجمی است که تولید کنندگان بسیاری در این بازار کالای خود را عرضه می کنند. این کالا پس از قیمت کارشناسی شده در اختیار خریداران قرار خواهد گرفت. کالا های خام و فرآوری نشده مانند پسته و زعفران و فلزات خرید و فروش می شود.

نهاد های نظارتی بر قیمت های این بازار نظارت مستقیم دارند. تمامی افراد فعال در این بازار از قوانین حاکم بر آن برخوردار خواهند شد.

تاریخچه پیدایش این بازار

تاریخچه پیدایش بورس به قرن پانزدهم میلادی بر می گردد. خرید و فروش کالا در مقابل منزل بزرگ زادگان در بلژیک باعث شد انسان ها به فکر تاسیس مکانی برای تجارت خود بیفتند. اولین بازار اوراق بهادار در قرن هفدهم میلادی در تعریف بورس و فرابورس هلند تشکیل شد. با گذشت زمان کم کم این بازار به شکل امروزی و به حالت شبکه اینترنتی در آمد.

سخن آخر

بازار بورس یکی از بازار های مهم برای انجام فعالیت های تجاری و خرید و فروش می باشد. امروزه همه افراد تا حدودی با این بازار و عملکرد آن آشنا هستند. اما واقعیت آن است که قوانین حاکم بر این بازار مهم و پیچیده است.

بازار بورس دارای انواع مختلفی است که در ایران برخی از آنها دارای اهمیت بسیاری هستند. این بازار در تمام دنیا از بازار مهم و حیاتی هر اقتصادی است که نقش مهمی را در ثبات اقتصادی کشورها ایفا می کند. شرکت های بسیاری در این بازار مهم اقدام به ارائه سهام و کالای خود می کنند که هدف جذب سرمایه های خرد و کلان است. این هدف در نهایت به رشد اقتصادی کشور منجر خواهد شد.

تعریف بورس و فرابورس

اوراق بهادار

• معرفی اوراق بهادار
• فرم اوراق
• سجام و احراز هویت
• کد بورسی

ضوابط اجرایی

• ضوابط اجرایی سنجش شرایط مشتری
• کارمزد
• اعتبار

بورس کالا

• معرفی بورس کالا
• فرم‌های بورس کالا
• رینگ‌های معاملاتی
• معاملات آتی

لینک‌ها

بورس انرژی

• معرفی بورس انرژی
• فرم‌های بورس انرژی
• شماره حساب‌ بورس انرژی

معاملات

• معاملات بورس انرژی

عرضه و پذیرش

سامانه معاملات

• پشتیبانی سامانه معاملات
• منابع آموزشی سامانه‌های معاملاتی
• راهنمای سامانه‌های معاملاتی

اطلاعات بازار

• وبلاگ تحلیل‌ها و گزارشات
• گزارش روزانه
• تحلیل بنیادی
• بولتن هفتگی

آمار و اخبار و تحلیل‌ها

درباره ما

تماس‌ با ما

• راه‌های ارتباطی
• شماره حساب‌ها
• دعوت به همکاری
• اخبار ویژه کارگزاری

آشنایی با بورس اوراق بهادار

تاریخچه

تاریخچه بورس در دنیا

واژه بورس از نام خانوادگی شخصی به نام “واندر بورس” اخذ شده که در اوایل قرن چهاردهم در شهر بروژ بلژیک میزیسته و صرافان شهر در مقابل خانه او گرد هم می‌آمدند و به دادوستد کالا، پول و اوراق بهادار می‌پرداختند. این نام بعدهابه کلیه اماکنی اطلاق شد که محل دادوستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاري بوده است.بورس سهام و جاافتادن آن در عملیات تجاري و اقتصادي، با انقلاب صنعتی اروپا و شکوفایی اقتصاد تازه متحول شده آن همراه بوده است. اولین بورس معتبر دنیا، در سال 1611 در شهر آمستردام تشکیل شد و کمپانی معروف هند شرقی سهام خود را در آن بورس عرضه کرد. بورس آمستردام امروزه نیز یکی از منابع مهم تأمین سرمایه در سطح بین‌المللی است. نکتۀ قابل توجه آن است که در هنگام افزایش قابل ملاحظه معاملات سهام، کشورهاي اروپایی نظیر انگلستان، آلمان، سوئیس، قوانین و مقررات ناظر بر معاملات سهام و ضمانت‌های اجرایی لازم براي آن را وضع کردند تا از هرگونه تقلب و پایمال شدن حقوق صاحبان سهام جلوگیري شود.بورس اتریش در وین در سال 1771 افتتاح شد که عمدتاً به معاملات اوراق قرضه دولتی جهت تامین مالی جنگ می‌پرداخت. بورس اتریش در پایان قرن 19 میلادي 2500 سهم را در تابلوي خود داشت و یکی از مهمترین مراکز مالی اروپا به شمار می‌رفت.

در لندن معامله‌گران در بورس جهت انجام معامله در قهوه‌خانه گرد هم می‌آمدند. براي نظم بخشیدن به بازار، قهوه‌خانه نیوجاناتان در سال 1698 به بورس اوراق بهادار تبدیل شد.بورس نیویورك در اواخر قرن هجدهم (1792 (تأسیس شده و با وجود رقباي دیگر، از نظر حجم معاملات و اهمیت در بازار سرمایه آمریکا، در مقام اول قرار دارد.درآمریکا، اولین محل شناخته شده به عنوان بورس اوراق بهادار، در نیویورك و در محوطه‌ای در زیر سایه درخت نارون بزرگی در “وال استریت” بود که بعدها به قهوه‌خانه‌ای در همان نزدیکی انتقال یافت.بورس وال استریت با جمع‌آوری مبالغی به عنوان ورودیه از دلالان (کارگزاران) و گسترش عملیات، تقویت شد و به مجتمع تجاري عظیمی مبدل گردید که بعدها به نام “بورس سهام نیویورك ” به ثبت رسید. درحال حاضر تعداد کارگزاران این بورس به چند هزار شخص حقیقی و حقوقی بالغ می‌گردد. در حال حاضر در اغلب کشورهاي دنیا، بورسهای اوراق بهادار فعالیت می‌کنند.

بورس چیست ؟ تاریخچه، مفهوم و تعریف آن

اولین تصویری که با شنیدن کلمه بورس به ذهن خطور می‌کند، سالنی پر از آدم‌های مختلف است که در عین حالی که با تلفن حرف می‌زنند، داد می‌زنند، دستشان تعریف بورس و فرابورس را در هوا تکان می‌دهند و اعداد
مختلفی را نشان می‌دهند. در مقابلِ این تصویر غیر شفاف، این روزها بسیار شنیده می‌شود که یکی از راه‌های استفاده از اندوخته‌های شخصی، برای کسب درآمد بیشتر، سرمایه‌گذاری است. این دو دلیل یعنی ناآشنایی عامه مردم و اهمیت روز افزون این قضیه ما را بر آن داشت تا در یک سلسله یادداشت‌ها به این معرفی بیشتر این مفهوم بپردازیم.

این کلمه در حالی زیاد شنیده می‌شود، اما کمتر به صورت دقبق به آن پرداخته شده است. در این راستا در این یادداشت سعی می کنیم به صورت دقیقتری به این مفهوم و انواع آن بپردازیم.

در قرن پانزدهم میلادی , بازرگانان و صرافان بلژیکی در شهر «بورژ» در مقابل خانه مردی به نام «فن در بورزه»(واندر بورس) جمع می شدند و به داد و ستد می پرداختند. بدین ترتیب نام فعالیتی که بعدها یعنی در سال ۱۴۶۰ بازار متشکلی را شامل گشت از اسم آن مرد بلژیکی گرفته شد.

تاریخچه بورس چیست؟

اولین بورس اوراق بهادار در دنیا در شهر آمستردام و توسط اولین شرکت چند ملیتی به نام «کمپانی هند شرقی هلند» پدیدار شد. به همین نحو، اولین شرکتی بود که سهام منتشر کرد. این شرکت از سلسله عواملی برای نیل به موفقیت برخوردار بود: ۵۰ هزار نفر کارمند غیر نظامی با ارتش خصوصی مشتمل بر ۴۰ ناوجنگی، ۳۰ نفر ملوان و ۱۰ هزار خدمه و البته گردش فزاینده سود. این شرکت با وجود بازاری برای سهام و اوراق قرضه خود، احتمالاً قویترین اقتصاد در تاریخ جهان را داشته است. کلید موفقیت این شرکت درحقیقت حضور «عموم» در مالکیت آن بوده است.

در ایران فکر اصلی ایجاد بورس اوراق بهادار ، تعریف بورس و فرابورس به سال ۱۳۱۵ برمی‌گردد. در این سال، یک کارشناس هلندی و یک کارشناس بلژیکی به‌منظور بررسی و اقدام در مورد تهیه و تنظیم مقررات قانونی به ایران آمدند؛ اما مطالعات آن دو، با آغاز جنگ جهانی دوم متوقف شد. در سال ۱۳۳۳، مأموریت تشکیل آن به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی محول شد. این گروه، پس از ۱۲ سال تحقیق و بررسی، در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه کردند. لایحه تشکیل آن در اردیبهشت ۱۳۴۵ در مجلس شورای ملی تصویب شد. در پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، بورس تهران، با ورود سهام بانک صنعت و معدن و نفت پارس آغاز به کار نمود. (۱)

برای آشنای بیشتر و دقیقتر با مفهوم بورس از ویدیوهای آموزشی رایگان ما استفاده کنید.

تعریف بورس چیست؟

لغت نامه آنلاین مریام-وبستر (merriam-webster) آن را به عنوان مکانی که در آن عمل داد و ستد رخ می دهد تعریف می کند. در این مکانها یا بازارها به طور کلی دو نوع دارایی، دارایی‌های واقعی و دارایی‌های مالی، مورد معامله قرار می‌گیرند. دارایی‌های واقعی همان دارایی‌های فیزیکی هستند مثل زمین، ساختمان و انواع کالا مانند ماشین، لوازم خانگی و غیره اما دارایی‌های مالی دارایی‌های کاغذی و بهتر بگوییم اسنادی هستند، مثل سهام و اوراق مشارکت. از این رو، انواع بورس‌ها را می‌توان به سه دسته‌ی کلی کالا، ارز و اوراق بهادار طبقه‌بندی کرد.
بورس کالا: بازاری که در آن خرید و فروش کالاهای معین صورت می‌گیرد و به طور منظم و دائم فعال است . در این بازارها معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار می‌گیرد. هر بورس کالایی را با نام همان کالایی که مورد معامله قرار می‌گیرد نام‌گذاری می‌کنند. مثلاً بورس نفت و بورس گندم.
بورس ارز: همان طور که از نام آن مشخص است، کار خرید و فروش پول‌های خارجی انجام می‌گیرد. این بورس در کشور ما فعال نیست اما در کشورهای پیشرفته فعالیت چشم‌گیری دارد.
بورس اوراق بهادار: بازاری که دارایی‌های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و غیره مورد معامله قرار می‌گیرد. در ایران، به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به طور رسمی و دائمی در محل معینی تشکیل می‌شود "بورس اوراق بهادار " می‌گویند.
در یادداشت های بعدی به بررسی مفاهیم و بخش های جزئی خواهیم پرداخت.

حضور افراد عادی

برای معامله در این بازار، هرشخصی حقیقی یا حقوقی نیاز به یک کارگزار رسمی و کد معاملاتی دارد. کارگزار در واقع واسط بین معامله‌گر و بازار بورس می‌باشد. طبق آمار شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه(سمات) تعداد افرادی که در ایران کدسهامداری (کدمعاملاتی) دریافت کرده‌اند از ۸ میلیون نفر فراتر رفته است. افراد عادی جامعه نیز می‌توانند با دریافت کدمعاملاتی از کارگزاری‌های رسمی، خرید و فروش سهام و اوراق‌بهادار را در بورس انجام دهند. امکان معاملات آنلاین سهام، پیگیری قیمت‌ها و سایر اطلاعات موردنیاز تحلیل سهام از طریق اینترنت، باعث شده است رغبت بیشتری برای حضور در این بازار در جامعه ایجاد شود.

فرابورس چیست و چه فرقی با بورس دارد؟

در اصطلاح داد و ستد خارج از بورس که به طور مستقیم بین دو طرف بدون هیچ گونه نظارتی از جانب بورس انجام می گیرد. فرابورس در مقابل داد و ستد بورسی که در بازارهای سازمان یافته رخ می دهد قرار دارد. بورس اوراق بهادار مزایایی همچون تسهیل نقدشوندگی، کاهش ریسک اعتباری در مورد نکول (ریسک طرف معامله) یکی از طرفین معامله، شفافیت و در دسترس بودن قیمت جاری بازار را دارد.

در معاملات بازار فرابورس قیمت لزوما منتشر نمی شود و به دلیل اینکه قراردادها دو جانبه هستند هر طرف می تواند نگران ریسک اعتباری طرف دیگر باشد.

آموزش انواع بازار بورس

بازار بورس چیست؟ زیر مجموعه ها و انواع آن کدام اند؟ در این مقاله به بررسی و معرفی انواع بازار بورس در ایران میپردازیم.

بورس چیست؟

به زبان ساده می‌توان گفت که بازار مکانی است که در آن خرید و فروش انجام می‌شود. حال این بازار می‌تواند یک مکان فیزیکی یا در بستری مانند اینترنت باشد. آنچه خریداران و فروشندگان معامله می‌کنند، دارایی‌هایشان است که می‌تواند فیزیکی یا غیرفیزیکی باشد. دارایی‌های فیزیکی مانند خانه، زمین، خودرو و… هستند. در طرف مقابل، دارایی‌های غیرفیزیکی اسنادی مانند سهام و اوراق مشارکت را در بر می‌گیرند.کلمهٔ بورس عموماً در معنی بورس اوراق بهادار به‌کار گرفته می‌شود.

بورس اوراق بهادار

در بورس اوراق بهادار دارایی‌های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و… مورد معامله قرار می‌گیرد. در ایران، تعریف بازار بورس اینگونه است که :به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به‌طور رسمی و دائمی در محل معینی تشکیل می‌شود، «بورس اوراق بهادار» می‌گویند. در این مقاله قصد داریم که به صورت تخصصی تر روی انواع بورس بحث کنیم.

درباره بورس ایران

بورس ایران چیست و از چه زمانی آغاز به کار کرده است؟ تاریخ تاسیس بورس در ایران به سال 1315 هجری شمسی باز می‌گردد، یعنی زمانی که ران لوترفلند بلژیکی اساس و پایه این بازار را در ایران بنا نهاد. البته جنگ جهانی دوم و پس از آن ، پیش‌آمد و تحولات و تنش‌های داخلی کشور اجازه نداد تا این بازار بتواند رشد کند. ادامه ی بورس ایران به 26 سال بعد یعنی سال 1341 موکول شد. درآن سال حضور چند جانبه وزارت بازرگانی، بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران، وزارت دارایی و. اساسنامه نخستین بازار بورس ایران تشکیل شده و تنظیم گردید. این بار هم بلژیکی ها برای راه اندازی بازار بورس ایران، به کمک آمده و در سال 1345 هجری شمسی، به صورت رسمی و قانونی بورس اوراق بهادار ایران تاسیس گردید. نخستین معامله و شروع فعالیت به تاریخ 15 بهمن سال 1346 هجری شمسی انجام پذیرفت، این معامله بورسی نیز روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی بود.

از آن زمان تا به امروز بازارهای مختلفی به بازار بورس ایران اضافه شده و شکل فعالیت شرکت‌های حاضر در بورس و نیز فعالیت تالار بورس و سهامداران آن، متحول شده است. بازار بورس طی چند سال اخیر شکل پیشرفته‌تری را به خود گرفته است. تا آنجا که معاملات کاغذی و حضوری جای خود را به معاملات اینترنتی داده است. روز به روز فعالیت در بورس ساده‌تر شده و افراد با سهولت بیشتری قادر به انجام معاملات روزمره در این بازار گسترده و هیجان‌انگیز هستند.

مزایای سرمایه گذاری در بورس

شاید برای شما سوال پیش بیاید که اساسا چرا به توضیح شکل گیری و فعالیت بازار بورس میپردازیم. بازار بورس گستردگی و دامنه فعالیت وسیعی دارد، این بازار ابزارهای مختلف مالی تا سهام شرکت ها و حتی کالاهای مختلف را شامل می شود. برای پی بردن به این موضوع که چرا بازار بورس جذابیت دارد باید به مهم ترین مزایای آن اشاره کنیم:

• کسب سود در بازه های زمانی مختلف
• برخورداری از حمایت قانونی و نظارتی
• حفظ سرمایه در مقابل تورم
• قابلیت نقدشوندگی مناسب نسبت به دارایی هایی مثل خودرو و مسکن
• امکان سرمایه‌گذاری با مبالغ اندک
• شفافیت در اطلاعات شرکتها
• تنوع بسیار بالای صنایع بورسی و صندوق ها و اوراق
• انتقال بسیار آسان سهام بین طرفین
• امکان فراگیری دانش سرمایه‌گذاری برای همه
• عدم نیاز به بازار فیزیکی
• امکان معاملات از طریق اینترنت

مهم‌ترین مزایای پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران

بعد از اینکه به مزایای سرمایه گذاری در بازار بورس را گفتیم باید به مزایایی که حضور شرکت ها در بازار بورس دارد نیز اشاره کنیم. شاید برای شما هم سوال باشد که چراشرکت ها در بازار بورس پذیرش شده و سهام آن ها خرید و فروش می شود؟ چه دلیلی دارد که شرکت ها به بورس ورود کرده و قسمتی از کنترل و مدیریت خود روی سهم را واگذار کنند؟ در زیر به مهم ترین مزایای پذیرش سهام بورس ایران می پردازیم:

• برخورداری از معافیت مالیاتی
• سهولت در تأمین مالی از طریق انتشار سهام و سایر اوراق بهادار (اوراق قرضه)
• کاهش ریسک نقدینگی
• ارائه معیارهای جدید برای ارزیابی عملکرد مدیریت شرکت
• سهولت در تغییر ترکیب سهامداری و انتقال مالکیت
• افزایش اعتبار داخلی و بین‌المللی
• تعیین ارزش سهام شرکت
• سهولت در استفاده از تسهیلات بانکی و یا سایر ابزارهای تأمین مالی
• افزایش توان رقابتی و سهم از بازار

تقسیم بندی انواع بازار بورس در ایران

تصور عموم از بازار بورس، همان بازار بورس اصلی است؛ اما لازم به ذکر است که دسته بندی بازار بورس بزرگتر از یک بازار متمرکز است که در زیر به معرفی آن‌ها می‌پردازیم

انواع بازار بورس در ایران

همانطور که گفتیم بازار بورس سهام یک بازار فراگیر است که از چندین زیرمجموعه تشکیل شده است. بورس، فرابورس، کالا و انرژی 4 بازار اصلی هستند که البته خود نیز زیر مجموعه هایی دارند.در ادامه به انواع بازار بورس اشاره خواهیم کرد.

بازار بورس

در بازار سهام بورس سهام شرکت‌­ها و بازار و انواع آن و سایر اوراق بهادار مانند اوراق مشارکت، خرید وفروش می­‌شوند و بیشتر سرمایه‌­گذاران بازار بورس، در این بخش از بورس فعال هستند.

آشنایی با بازار بورس

بازار بورس و سهام، همان بازار مادر بورس است که در آن اوراق بهادار و سهام شرکت‌ها و سازمان‌های مختلف به خرید و فروش گذاشته میشود و سهامداران حقیقی و حقوقی در آن حضور دارند. بورس اوراق بهادار تهران از سال ۱۳۸۳ شروع به فعالیت کرده است و تاکنون سهام شرکت‌های بسیاری را پذیرفته و منتشر کرده است. به دلیل قوانین پذیرش، شرکت هایی که در بازار بورس فعالیت دارند، از دسته شرکت های بزرگ تر کشور و دارای شفافیت اطلاعاتی بالا هستند.

بازار بورس تهران دارای دو بازار اول و دوم است که بازار اول دو تابلوی اصلی و فرعی دارد. شرایط پذیرش شرکت‌ها در این تابلوها با یکدیگر متفاوت است و براساس سرمایه و شفافیت اطلاعاتی، اطلاعات بنیادی و سهامداران شرکت ها طبقه بندی می شود.

بازار فرابورس

مقدمات به‌ وجود آمدن شرکت فرابورس ایران در سال تعریف بورس و فرابورس 1384 زده شد و بعد از 3 سال و با هدف ساماندهی بازارهای خارج از بورس، فرابورس ایران به عنوان سومین بورس رسمی کشور بعد از بورس اوراق بهادار و بورس کالا، در سال 1387 آغاز به کار کرد.

همان طور که توضیح دادیم، پذیرفته شدن در بازار بورس شرایط و قوانین مشخصی دارد. اگر شرکتی شرایط قانونی برای حضور در بازار بورس را نداشته ولی تمایل به عرضه سهام خود داشته باشد، ‌می تواند در بازار فرابورس فعالیت کند. به همین دلیل شرکت‌هایی که شفافیت عملکردی و اطلاعات بنیادی ضعیف تر و شرکت های کوچک تر در بازار فرابورس پذیرش می شوند، که ریسک معاملات سهام این شرکت‌ها را نیز افزایش می‌دهد.

بازار فرابورس ایران به عنوان یکی از ارکان بازار سرمایه، دارای 5 بازار کارآمد است. بازار اول، دوم، سوم، بازار پایه و بازار ابزارهای مالی نوین از انواع بازار فرابورس هستند که براساس شرایط خاص هر شرکت و اوراق بهادار، پذیرش در آن ها انجام می‌شود. هرچند که به تازگی بازارهای دیگری به فرابورس اضافه شده اند که هنوز به طور کامل سهامداران نمی توانند در آن ها سرمایه گذاری کنند.

بازار بورس کالا

بازار بورس کالا، دو دهه است که به صورت رسمی در کشور ما راه‌اندازی شده است تا با بهره‌گیری از ابزارهای نوین مالی، خرید و فروش کالاهای پایه در بخش‌های مختلف صنعتی، پتروشیمی و کشاورزی در ایران جان بگیرد. در واقع هدف اصلی ایجاد بورس کالای ایران را می‌توان ایجاد بازاری قانونمند به منظور شفاف‌سازی و کشف قیمت کالاهای اساسی و مواد اولیه و تسهیل معاملات آن‌ها به کمک مکانیسم عرضه و تقاضای بورسی دانست.

به عبارتی بورس کالا بازاری است که در آن کالا معامله می‌شود و هر بازاری که کالا در آن معامله می‌شود به نام همان کالا خوانده می‌شود. پیش از راه‌اندازی رسمی بورس کالا، سازمان کارگزاران بورس فلزات تهران و سازمان کارگزاران بورس کالای کشاورزی تقابل آزاد عرضه و تقاضا در بازار کالایی را بر عهده داشتند که پس از انحلال این دو سازمان و ایجاد بورس کالا، این وظیفه به صورت رسمی از سوی دولت به بورس کالا سپرده شد. داد و ستد انواع محصولات صنعتی و معدنی، فرآورده های نفت و پتروشیمی و کشاورزی در قالب معاملات نقد، نسیه، سلف، سلف استاندارد و معاملات ابزارهای مشتقه در این بازار صورت می‌گیرد. صندوق های کالایی، قراردادهای آتی کالا، گواهی سپرده کالایی و. از دیگر ابزارهای قابل معامله در بورس هستند. معاملات بورس کالا در 4 بازار فرعی، بازار کالاهای فیزیکی، بازار مشتقه و بازار مالی انجام می‌گیرد.

برای مطالعه بیشتر به « بورس کالا چیست؟ » مراجعه کنید.

بازار بورس انرژی

به دلیل وجود منابع انرژی فراوان در ایران، همیشه جای خالی نهادی ساختاریافته برای منابع انرژی دیده می‌شد. به همین علت، چهارمین بورس رسمی کشور به نام بازار بورس کالا، در سال 1391 با هدف کشف قیمت منصفانه و بازاری قانونمند برای حامل های انرژی راه اندازی شد.

در این بازار عرضه کنندگان و متقاضیان، وزارتخانه‌‎های نفت، نیرو، صنعت تعریف بورس و فرابورس و معدن و تجارت، شرکت‎‌های ملی نفت ایران، ملی پالایش، پخش فرآورده‌‎های نفتی ایران، ملی صنایع پتروشیمی، توانیر، مدیریت شبکه برق ایران، مدیریت منابع آب ایران و سازمان حفاظت محیط زیست را شامل می‌شود.

سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی در بورس انرژی ایران فعالیت داشته و عرضه‎‌کنندگان عمده در بورس انرژی ایران به حوزه‌های برق و حوزه نفت، گاز، پتروشیمی و سایر حامل‎‌های انرژی تقسیم می‌شوند.

مشتریان حقیقی در بازار فیزیکی امکان خرید ندارند و فقط در بازار مشتقه می­توانند نسبت به خرید اوراق اقدام کنند. در معاملات این بازار ۱۰ یا ۲۰ درصد قیمت معامله به صورت پیش پرداخت از مشتری دریافت می‌­شود و مابقی آن برای کالاهای داخلی تا ۳ روز کاری و برای کالاهای بازار بین ­الملل تا ۵ روز کاری بعد دریافت می‌­شود.

تعریف بازار و انواع آن

بازار مکانی است که طرفین می توانند برای تسهیل مبادله کالا و خدمات گرد هم آیند. طرفین درگیر معمولا خریداران و فروشندگان هستند. بازار ممکن است فیزیکی باشد مانند یک خرده فروشی، جایی که مردم رو در رو با یکدیگر ملاقات می کنند و به خرید و فروش می پردازند. بازارها همچنین می توانند مجازی باشند مانند یک بازار آنلاین، که در آن هیچ تماس فیزیکی مستقیمی بین خریداران و فروشندگان وجود ندارد. در ادامه این این مطلب به بررسی مفهوم بازار و انواع بازارها خواهیم پرداخت.

مفهوم بازار

از نظر فنی، بازار مکانی است که در آن دو یا چند طرف می توانند برای انجام یک معامله اقتصادی با یکدیگر ملاقات کنند - حتی آنهایی که پول رایج قانونی ندارند. معامله در انواع بازارها ممکن است شامل کالا ها، خدمات، اطلاعات، ارز ها یا هر ترکیبی از اینها باشد که از یک طرف به طرف دیگر منتقل می شود. به طور خلاصه، بازارها عرصه‌هایی هستند که خریداران و فروشندگان می‌توانند در آن گرد هم آیند و با یکدیگر تعامل داشته باشند.

به طور کلی، در حالی که تنها دو طرف برای انجام معامله مورد نیاز هستند، حداقل یک شخص ثالث برای ایجاد رقابت و ایجاد تعادل در بازار مورد نیاز است. به این ترتیب، بازاری که در حالت رقابت کامل قرار دارد، از جمله موارد دیگر، لزوماً با تعداد بالایی از خریداران و فروشندگان فعال مشخص می شود.

فراتر از این تعریف گسترده، اصطلاح "بازار" بسته به زمینه، چیزهای مختلفی را در بر می گیرد. به عنوان مثال، ممکن است به مکانی که اوراق بهادار در آن معامله می شود (بازار سهام) اشاره کند. از طرف دیگر، این اصطلاح ممکن است برای توصیف مجموعه ای از افرادی که مایل به خرید یک محصول یا خدمات خاص در یک مکان خاص هستند، استفاده شود (مانند بازار مسکن بروکلین). یا می تواند به یک صنعت یا بخش تجاری، مانند بازار جهانی الماس اشاره کند.

شرایط هر چه که باشد، بازار قیمت کالاها و سایر خدمات را تعیین می کند. این نرخ ها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. عرضه توسط فروشندگان ایجاد می شود، در حالی که تقاضا توسط خریداران ایجاد می شود. زمانی که عرضه و تقاضا در تعادل هستند، بازارها سعی می کنند تعادلی در قیمت پیدا کنند. اما این تعادل به خودی خود می تواند توسط عواملی غیر از قیمت از جمله درآمد، انتظارات، فناوری، هزینه تولید و تعداد خریداران و فروشندگان شرکت کننده مختل شود.

انواع بازارها ممکن است با مکان های فیزیکی که در آن تراکنش ها انجام می شود، نشان داده شوند. اینها شامل فروشگاه‌های خرده‌فروشی و سایر مشاغل مشابه است که اقلام فردی را به بازارهای عمده‌فروشی فروخته که آنها نیز کالاها را به توزیع‌کنندگان می‌فروشند؛ بازارها همچنین ممکن است مجازی باشند؛ فروشگاه‌های مبتنی بر اینترنت و سایت‌های حراج مانند تعریف بورس و فرابورس آمازون و eBay نمونه‌هایی از بازارهایی هستند که در آن تراکنش‌ها می‌توانند کاملاً آنلاین انجام شوند و طرف‌های درگیر هرگز به صورت فیزیکی با هم ارتباط برقرار نمی‌کنند.

انواع بازارها ممکن است به صورت ارگانیک یا به عنوان ابزاری برای فعال کردن حقوق مالکیت بر کالاها، خدمات و اطلاعات ظاهر شوند. بازارها هنگامی که در یک سطح ملی یا سطح منطقه‌ای خاص‌تر هستند، اغلب ممکن است بسته به عوامل بسیاری، از جمله سطح درآمد و باز بودن کشور یا منطقه برای تجارت خارجی، به عنوان بازارهای «توسعه یافته» یا بازارهای «در حال توسعه» طبقه‌بندی شوند.

نکته: اندازه یک بازار با توجه به تعداد خریداران و فروشندگان و همچنین مقدار پولی که هر سال دست به دست می شود، تعیین می شود.

انواع بازارها

بازارها به دلایل مختلفی از جمله انواع محصولات فروخته شده، مکان، مدت زمان، اندازه و حوزه انتخابیه مشتریان، قانونی بودن و بسیاری از عوامل دیگر بسیار متفاوت هستند. به غیر از دو بازار رایج - فیزیکی و مجازی - انواع دیگری از بازارها وجود دارد که طرفین می توانند برای انجام معاملات خود گرد هم آیند.

بازار زیرزمینی

بازار زیرزمینی به بازار غیرقانونی اطلاق می شود که در آن معاملات بدون اطلاع دولت یا سایر سازمان های نظارتی انجام می شود. بسیاری از انواع بازارهای غیرقانونی به منظور دور زدن قوانین مالیاتی موجود شکل گرفته اند. به همین دلیل است که بسیاری از آنها شامل معاملات فقط نقدی یا اشکال غیرقابل ردیابی پول هستند که ردیابی آنها را دشوارتر می کند.

بسیاری از انواع بازارهای غیرقانونی در کشورهایی با اقتصاد برنامه‌ریزی شده یا دستوری - که در آن دولت کنترل تولید و توزیع کالاها و خدمات را در دست دارد - و در کشورهایی که از نظر اقتصادی در حال توسعه هستند وجود دارند. زمانی که کمبود کالاها و خدمات خاصی در اقتصاد وجود دارد، اعضای بازار غیرقانونی وارد عمل شده و خلاء را پر می کنند.

بازارهای غیرقانونی همچنین می توانند در اقتصادهای توسعه یافته وجود داشته باشند. این بازارهای در سایه، زمانی رایج می شوند که قیمت ها فروش برخی محصولات یا خدمات را کنترل کنند، به خصوص زمانی که تقاضا زیاد باشد. اسکالپ کردن بلیط یکی از نمونه های انواع بازارهای غیرقانونی است. وقتی تقاضا برای بلیت‌های کنسرت یا تئاتر زیاد باشد، اسکالپرها وارد عمل می‌شوند، بلیت ها را به صورت دسته‌ای می‌خرند و آنها را با قیمت‌های بیشتر در بازار زیرزمینی می‌فروشند.

بازار حراج

یک بازار حراج افراد زیادی را برای خرید و فروش تعداد زیادی از کالاها گرد هم می آورد. خریداران یا مناقصه گران سعی می کنند برای قیمت خرید از یکدیگر برتری داشته باشند. اقلام برای فروش در نهایت به بالاترین پیشنهاد تحویل داده می شوند. رایج ترین بازارهای حراج شامل دام، خانه های تخلیه شده و آثار هنری و عتیقه است. بسیاری از آنها اکنون به صورت آنلاین فعالیت می کنند. به عنوان مثال، خزانه داری ایالات متحده اوراق قرضه و اسناد خود را از طریق حراج های منظم می فروشد.

بازار مالی

یکی دیگر از انواع بازارها، بازارهای مالی هستند. اصطلاح عمومی "بازار مالی" به هر مکانی اطلاق می شود که در آن اوراق بهادار شامل ارزها، اوراق قرضه، سهام و . بین دو طرف معامله می شود. این بازارها اساس جوامع سرمایه داری هستند و تشکیل سرمایه و نقدینگی را برای مشاغل فراهم می کنند. آنها می توانند فیزیکی یا مجازی باشند. بازار مالی شامل بورس‌هایی مانند بورس نیویورک، نزدک و بورس لندن است. انواع دیگر بازارهای مالی شامل بازار اوراق قرضه و بازار ارزهای دیجیتال است که در آن مردم ارزهای دیجیتال را معامله می کنند.

تنظیم بازارها

به غیر از بازارهای زیرزمینی، بیشتر بازارها تابع قوانین و مقرراتی هستند که توسط یک نهاد منطقه ای یا حاکمیتی تعیین می شود که ماهیت بازار را تعیین می کند. این ممکن است حالتی باشد که این مقررات به اندازه یک توافقنامه تجاری بین‌المللی گسترده و به طور همگانی شناخته شده باشد؛ و یا به اندازه یک بازار خیابانی محلی و موقتی باشد که فروشندگان نظم و قوانین را بین خود حفظ می‌کنند.

در ایالات متحده، کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) بازارهای سهام، اوراق قرضه و ارز را تنظیم می کند. مقرراتی را برای جلوگیری از تقلب در نظر می‌گیرد و در عین حال اطمینان می‌دهد که معامله‌گران و سرمایه‌گذاران اطلاعات مناسبی برای اتخاذ آگاهانه‌ترین تصمیم‌های ممکن دارند.

پرسش و پاسخ (جمع بندی)

انواع بازارها چگونه کار می کنند؟

بازارها عرصه هایی هستند که خریداران و فروشندگان می توانند در آن جمع شوند و با هم تعامل داشته باشند. بازاری که در حالت رقابت کامل قرار دارد، لزوماً با تعداد بالای خریداران و فروشندگان فعال مشخص می شود. بازار قیمت کالاها و سایر خدمات را تعیین می کند. این نرخ ها بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود. عرضه توسط فروشندگان ایجاد می شود، در حالی که تقاضا توسط خریداران ایجاد می شود. زمانی که عرضه و تقاضا در تعادل هستند، بازارها سعی می کنند تعادلی در قیمت پیدا کنند.

بازار سیاه چیست؟

بازار سیاه یکی از انواع بازارهاست که در آن معاملات بدون اطلاع یا نظارت مقامات یا سازمان های نظارتی و در نتیجه به صورت غیر قانونی انجام می شود. این بازارها زمانی که کمبود برخی کالاها و خدمات در اقتصاد وجود داشته باشد، یا عرضه و قیمت ها تحت کنترل دولت باشد، معمولاً به وجود می آیند. تراکنش‌ها معمولاً بدون سند و فقط نقدی هستند، چرا که بهتر است غیرقابل ردیابی باشند.

بازارها چگونه تنظیم می شوند؟

اکثر بازارها تابع قوانین و مقرراتی هستند که توسط یک نهاد منطقه ای یا حاکمیتی تعیین می شود که ماهیت بازار را تعیین می کند. آنها می توانند مقامات بین المللی، ملی یا محلی باشند.