تجزیه و تحلیل SWOT چیست؟
تجزیه و تحلیل SWOT یکی از ابزارهای ساده در عین حال قدرتمند جهت تدوین استراتژی برای شرکتهای مختلف است. تجزیه و تحلیل SWOT به شما کمک میکند با در نظر گرفتن تمامی نقاط قوت و ضعف کسب و کار خود و همچنین فرصتها و تهدیدهایی که در بازار با آن روبرو میشوید، یک استراتژی قوی اهمیت تحلیل SWOT برای سازمان تدوین کنید.
تعریف تجزیه و تحلیل SWOT
SWOT مخفف کلمات Strengths, Weaknesses, Opportunities و Threats به معنی نقاط قوت، ضعفها، فرصتها و تهدیدات است. تجزیه و تحلیل SWOT چارچوبی میباشد که برای ارزیابی موقعیت رقابتی یک شرکت و توسعه برنامهریزی استراتژیک مورد استفاده قرار میگیرد. تجزیه و تحلیل SWOT عوامل داخلی و خارجی و همچنین پتانسیل فعلی و آینده را ارزیابی میکند.
تجزیه و تحلیل SWOT برای تسهیل بررسی واقعبینانه، مبتنی بر واقعیت و داده محور نقاط قوت و ضعف سازمان طراحی شده است. سازمان باید با اجتناب از اعتقادات از پیش ایجادشده یا مناطق مبهم، تجزیه و تحلیل را دقیق انجام دهد و بر حقایق و واقعیتها متمرکز شود. شرکتها باید از این تحلیل به عنوان راهنما و نه لزوماً به عنوان یک توصیه استفاده کنند.
درک تجزیه و تحلیل SWOT
تجزیه و تحلیل SWOT یک تکنیک برای ارزیابی عملکرد، رقابت، ریسک و پتانسیل کسب و کار و همچنین بخشی از آن مانند خط تولید محصول یا نهادهای دیگر است.
تجزیه و تحلیل SWOT با استفاده از دادههای داخلی و خارجی میتواند به شرکت بگوید که باید چه پیشرفت داخلی داشته باشد و همچنین به توسعه برنامههای استراتژیک کمک میکند.
این تکنیک همچنین میتواند کسب و کارها را به سمت استراتژیهایی که به احتمال زیاد موفقیتآمیز هستند، هدایت نماید. تجزیه و تحلیل SWOT به تحلیلگران، ذینفعان یا رقبای مستقل میگوید که آیا شرکت، خط تولید یا صنعت قوی یا ضعیف است و دلیل این قوی یا ضعیف بودن چیست.اهمیت تحلیل SWOT
تحلیلگران تجزیه و تحلیل SWOT را در قالب یک چهار ضلعی ارائه میدهند. این چیدمان بصری یک مرور کلی از موقعیت شرکت فراهم میسازد. اگرچه ممکن است همه نکات از اهمیت یکسانی برخوردار نباشند، اما همه آنها باید بینشهای کلیدی در مورد توازن فرصتها و تهدیدها، مزایا و معایب و موارد دیگر را نشان دهند.
تجزیه و تحلیل SWOT اولین بار برای تجزیه و تحلیل کسب و کار مورد استفاده قرار گرفت. اکنون اغلب توسط دولتها، موسسات غیرانتفاعی و افرادی از جمله سرمایهگذاران و کارآفرینان استفاده میشود.
نقاط قوت (Strengths)
نقاط قوت توصیف میکنند که سازمانها چه برتری دارند و چه چیزی آنها را از رقبا جدا میکند: برای مثال نقطه قوت میتواند یک برند قدرتمند، وفاداری به مشتری، فناوری منحصر به فرد و غیره باشد. مثلا یک صندوق محافظت از سرمایهگذاری ممکن است یک استراتژی کسب و کار اختصاصی تهیه کرده باشد که نتایج ضرر بازار را بازگرداند. این سازمان باید تصمیم بگیرد که چگونه از این نتایج برای جذب سرمایهگذاران جدید استفاده کند.
نقاط ضعف (Weaknesses)
نقاط ضعف نمیگذارند عملکرد سازمان به حد مطلوب برسد. آنها نقاطی هستند که کسب و کار باید برای برتری پیدا کردن نسبت به رقبا، بهبود بخشد. نقاط ضعف رایج عبارتند از یک برند ضعیف، نرخ ریزش کارکنان بالاتر از متوسط، سطح بالای بدهی، زنجیره تأمین ناکافی یا فقدان سرمایه.
فرصتها (Opportunities)
فرصتها به عوامل خارجی مطلوب اشاره میکنند که میتوانند مزیت رقابتی در اختیار سازمان قرار دهند. به عنوان مثال، اگر یک کشور تعرفهها را کاهش دهد، یک تولیدکننده اتومبیل میتواند اتومبیلهای خود را به بازار جدید صادر کند و باعث افزایش فروش و سهم بازار شود.
تهدیدها (Threats)
تهدیدها دربرگیرنده عواملی هستند که احتمال آسیب رساندن به سازمان را دارند. به عنوان مثال، خشکسالی تهدیدی برای یک شرکت تولید گندم است، زیرا ممکن است باعث از بین رفتن یا تضعیف عملکرد محصول شود. سایر تهدیدات رایج شامل مواردی مانند افزایش هزینه مواد، افزایش تعداد رقبا، عرضه شدید نیروی کار و غیره هستند.
نمونه آنالیز SWOT
در سال ۲۰۱۵، یک شرکت مستقل تجزیه و تحلیل SWOT برای شرکت کوکا کولا انجام داد که نقاط قوت مانند برند مشهور در جهان، شبکه توزیع گسترده و فرصتهای موجود در بازارهای نوظهور را شناسایی کرد. این تحلیل ضعفها و تهدیداتی از قبیل نوسانات ارزهای خارجی، افزایش علاقه عمومی به نوشیدنیهای سالم و رقابت از سوی شرکتهای نوشیدنی سالم را نیز مورد توجه قرار داد.
طبق تجزیه و تحلیل SWOT انجام شده برای شرکت کوکا کولا، این شرکت به یک شرکت نوشیدنی برتر تبدیل خواهد شد که آن را به گزینه مناسبی برای سرمایهگذاران محافظه کار و همچنین یک منبع درآمد قابل اعتماد در مقابل سرمایه کم مورد نیاز، تبدیل میکند.
پنج سال بعد، تحلیل صورت گرفته اثبات شد، زیرا کوکا کولا ششمین برند قدرتمند جهان (آن زمان) باقی ماند. سهام کوکا کولا طی پنج سال پس از اتمام تجزیه و تحلیل، بیش از ۶۰ درصد افزایش یافته است.
مزایای استفاده از تجزیه و تحلیل SWOT
تجزیه و تحلیل SWOT یک روش عالی برای هدایت جلسات استراتژیک کسب و کار است. این امکان وجود دارد که همه افراد در جلسه بتوانند در مورد نقاط قوت و ضعف اصلی شرکت بحث کنند و سپس فرصت ها و تهدیدها را تعریف نمایند و در آخر به ایدههای اصلی بپردازند. غالباً، تجزیه و تحلیل SWOT نمایانگر عواملی است که از آنها بیخبر بودهاید و بدون انجام این تحلیل، متوجهِ آنها نخواهید شد.
شرکتها میتوانند از SWOT برای جلسات مربوط به استراتژی کلی کسب و کار یا برای یک دپارتمان خاص مانند بازاریابی، تولید یا فروش استفاده کنند. به مرور خواهید دید که چگونه استراتژی کلی توسعهیافته از تجزیه و تحلیل SWOT در زیرمجموعههای دپارتمانها نیز اعمال خواهد شد.
تحلیل SWOT چیست؟ معرفی تحلیل و ماتریس SWOT
چه بخواهید پروژه جدیدی را در کسب و کارتان آغاز کنید، چه بخواهید کسب وکار جدیدی به راه بیاندازید و چه بخواهید برای ادامه راه شرکتتان آماده شوید، نیاز به یک نقشه راه یا نقشه ذهنی خواهید داشت. تحلیل SWOT همین نقشه راه است که کمک میکند یک استراتژی بازاریابی مناسب را تدارک ببینید.
تحلیل SWOT چیست؟
تحلیل SWOT روشی است که به کمک آن نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصتها و تهدیدهای بیزنس خود را بفهمید. استفاده از تحلیل سوات باعث میشود که بفهمید کسب و کار شما در چه حوزههایی امکان پیشرفت دارد، و در عین حال بدانید چه حوزهّهایی موجب شکست شما میشوند و باید از آنها دوری کنید.
تحلیل SWOT یا سوات، مخفف ۴ واژه زیر است:
Strength یا نقاط قوت
اولین المان تحلیل سوات، نقاط قوت است. نقاط قوت شامل تمام فعالیتهایی است که شرکت شما در آن عملکرد خوبی دارد. ویژگیهای زیر میتوانند جزو نقاط قوت شما باشند:
- فعالیتهایی که کسب و کار شما به خوبی از عهده آنها برمیآید
- ارزشهای شما نسبت به رقیبان
- منابع داخلی مانند نیروی انسانی کارآزموده و خلاق
- داراییهای محسوس مانند تکنولوژی خاص یا محل کار مناسب
Weakness یا نقاط ضعف
بعد از شناسایی نقاط قوت، نوبت به نقاط ضعف میرسد. هر آنچه که درون کسب و کار شما باشد و باعث شود شرکت شما از اهدافش دور بماند و پیشرفت نکند جزو نقاط ضعف دستهبندی میشود. از جمله:
- کمبودهای شرکت شما
- ارزشهای رقیبان نسبت به شما
- کمبود منابع مالی
- نداشتن برنامه درآمدی مناسب
Opportunities یا فرصتها
عوامل خارجی هستند که میتوانند به رشد فوقالعاده شما منجر شوند. مانند:
- بازارهای مناسب برای محصولات خاص
- کم بودن تعداد رقیبان
- تقاضای بالا برای محصولات شما
- پوشش رسانهای برند شما
- تکنولوژیهای جدید
Threats یا تهدیدها
در مقابل فرصتها، تهدیدها قرار دارد. هر عامل خارجی که بتواند شرکت شما را عقب براند برای شما یک تهدید است. از جمله:
- رقیبهای زیاد و متنوع
- فشار رسانهای و تاثیر منفی آن
- تغییر نگرش مشتریان به برند
- تغییرات اقتصادی و سیاسی (مانند شیوع ویروس کرونا)
فاکتورهای داخلی و خارجی
فاکتورهای تحلیل SWOT را میتوان به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرد. نقاط قوت و ضعف، در دسته داخلی قرار میگیرند. به این معنی که تحت تاثیر شرایط داخلی کسب و کار شما هستند و کنترل آنها در دست شماست. مثلا میزان توانایی تیم شما، یکی از مواردی است که روی آن تسلط کامل دارید.
تهدیدها و فرصتها عوامل خارجی تحلیل سوات هستند. این عاملها، بیرون از کسب و کار شما وجود دارند و تسلطی بر آنها ندارید. به عنوان مثال، شما نمیتوانید تعداد رقیبانتان را تعیین کنید.
اهمیت تحلیل SWOT
چرا به تحلیل SWOT برای کسب و کارتان نیاز دارید؟ در این بخش بعضی از مزایای استفاده از تحلیل سوات را بیان میکنیم.
- تحلیل SWOT کمک میکند تا وضعیت کسب و کارتان را به خوبی تحلیل کنید.
- آنالیز SWOT با نشان دادن جنبهّهای مختلف کسب و کار، کمک میکند تا استراتژی مناسبی را در برای پیشرفت کار در نظر بگیرید.
- این تحلیل اهمیت اهداف کوتاه مدت و بلند مدت را برای شما مشخص میکند. به این ترتیب خواهید دانست که کدام اهداف برای شما در اولویت هستند.
- آنالیز SWOT کمک میکند تا بتوانید از میان انبوه راههایی که پیش روی شما قرار دارد، بهترین راه را برای موفق شدن برگزینید.
چگونه یک تحلیل SWOT انجام دهیم؟
در یک شرکت، انجام دادن تحلیل سوات به عهده مدیران و رهبران شرکت است. در یک استارتاپ نیز انجام دادن تحلیل SWOT یکی از مراحل اصلی برای چیدن نقشه بیزنس (بیزنس پلن) محسوب میشود.
با این حال، خوب است که برای انجام دادن این تحلیل، تمام اعضایی که میتوانند تاثیرگذار باشند حضور داشته باشند. پس برای انجام آنالیز SWOT اعضای تیمهای مختلف (تولید محتوا، روابط عمومی، توسعه فنی و …) را به یک جلسه دعوت کنید.
برای انجام تحلیل سوات در جلسه میتوانید از طوفان فکری استفاده کنید. به اعضای جلسه حدود ۱۰ دقیقه وقت بدهید تا نقاط قوت و ضعف، فرصتها و تهدیدها را از دیدگاه خود روی کاغذ بنویسند. بدین ترتیب مطمئن خواهید بود که از نظر تمام اعضا استفاده کردهاید.
برای رسیدن اهمیت تحلیل SWOT به هریک از موارد فهرست سوات، میتوانید از سوالهای زیر استفاده کنید:
نقاط قوت
- کدام روندهای بیزنسی برای شرکت شما سودآور بودهاند؟
- تیم شما چه پتانسیلهایی دارد؟ دانش، تجربه و اعتبار اعضا جزوی از این پتانسیلّها هستند.
- چه پتانسیلهای مادی (بودجه، تکنولوژی، مشتری و …) دارید؟
- چه ارزشهای رقابتی نسبت به رقیبان دارید؟
نقاط ضعف
- بیزنس شما در چه زمینهّهایی باید قویتر شود؟
- چه فرایندهایی نیاز به بهبود دارند؟
- تیم شما چه کمبودهایی دارد؟
- آیا موقعیت فعلی شما برای رسیدن به موفقیت مناسب است؟
فرصتها
- آیا تقاضا برای محصول شما در حال افزایش است؟
- آیا ترند جدیدی وجود دارد که بتوانید از آن استفاده کنید؟
- آیا در آینده نزدیک رویدادهایی (مانند نمایشگاهها و جشنوارهّها) وجود دارد که بتوانید از آن برای افزایش درآمد استفاده کنید؟
- آیا مشتریان نظر مثبتی به کسب و کار شما دارند؟
تهدیدها
- آیا رقیبهای بالقوهای دارید که با ورود به بازار برای کسب و کار شما خطر ایجاد کنند؟
- آیا مواد اولیه محصولی که تولید میکنید همیشه در دسترس خواهند بود؟
- آیا تکنولوژیهای جدی میتوانند کسب و کار شما را تهدید کنند؟
- آیا ترندهایی وجود دارند که روی درآمد شما اثر منفی بگذارند؟
پس از جمعآوری پاسخ این پرسشها، برای هریک از موارد تحلیل SWOT رایگیری انجام بدهید. برای هر قسمت، ۴ یا ۵ موردی را که رای بالاتری دارند انتخاب کنید.
سپس مراحل زیر را انجام بدهید. (برای راحتی، در ادامه فرض کنید که شما مدیر یک رستوران هستید و قصد دارید تحلیل SWOT را انجام بدهید.)
ماتریس SWOT را باید رسم کنید. یکی از دلایل ترسیم، روانشناسی شکل است که در گرفتن نتیجه بهتر تاثیرگذار است. ماتریس به شکل زیر رسم میشود:
یک جدول دو در دو بکشید. یک ردیف این جدول به پارامترهای مثبت (نقاط قوت و فرصتها) و یک ردیف به پارامترهای منفی (نقاط منفی و تهدیدها) اختصاص دارد. ستونها نیز به دو ستون فاکتورهای داخلی (نقاط قوت و ضعف) و فاکتورهای خارجی (فرصتها و تهدیدها) تعلق دارد. این جدول را میتوانید در شکل زیر ببینید.
در ادامه، انواع استراتژیهای ماتریس SWOT را معرفی میکنیم.
استراتژی SO
اولین و محبوبترین استراتژی است. استراتژی SO یا نقاط قوت-فرصتها، از فاکتورهای مثبت داخل شرکت استفاده میکند تا بهترین استفاده را از فاکتورهای مثبت خارج شرکت ببرد.
به عنوان یک مثال خوب، میتوانیم از استارتاپ ایسمینار یاد کنیم که در دوران شیوع ویروس کرونا، با استفاده از نقاط قوتش (داشتن تکنولوژی و پلتفرم آموزش آنلاین) و فرصتها (تعطیل شدن تمام رویدادهای آموزشی حضوری)، موفق شد به رشد فوقالعادهای دست یابد.
استراتژی WO
استراتژی نقاط ضعف-فرصتها، از فرصتهای بیرون شرکت استفاده میکند تا نقاط ضعف درون شرکت را جبران کند و آنها را بهبود ببخشد. این استراتژی بهترین استراتژی برای کاهض نقاط ضعف و بهرهبرداری حداکثری از فرصتهاست.
به عنوان مثال، یک کسب و کار یا شرکت تازهکار که در زمینه کاری خود با کمبود نیروی متخصص مواجه است، میتواند این کمبود را با شریک شدن با شرکتی دیگر که نیروی متخصص مورد نیازش را دارد، جبران کند.
استراتژی ST
در استراتژی نقاط قوت-تهدیدها، شرکت شما از تمام پتانسیلهایش استفاده میکند تا به تهدیدهای خارج از شرکت غلبه کند و به موفقیت برسد.
به عنوان مثال زمانی که رقیب جدیدی وارد بازار میشود، شما باید از تمام پتانسیلّهایتان از جمله نیروی انسانی، تکنولوژی و بودجه استفاده کنید تا از اون جلو بیوفتید و نگذارید جایتان را در بازار بگیرد.
استراتژی WT
استراتژی نقاط ضعف-تهدیدها، کم طرفدارترین استراتژی در ماتریس SWOT است. در این بخش از ماتریس SWOT ، شرکت سعی میکند با توجه به تهدیدهای بیرونی، نقاط ضعف خود را برطرف کند.
یک مثال از ماتریس SWOT
در این بخش برند نوکیا را به عنوان یک شرکت موفق که از سه استراتژی ماتریس سوات استفاده کرده است، بررسی میکنیم
استراتژی SO
- افزایش سهم و حضور در بازار با ارائه دادن محصولات و خدمات متنوع به مشتریان
- حضور در بازار آسیا و اقیانوسیه با رویکرد مشتری محور
استراتژی ST
- تبلیغات هدفمند
- کاهش قیمت محصولات با توجه به حضور سایر رقیبان در بازار
استراتژی WO
- تمرکز روی خدمات پس از فروش به مشتریان
- به راه انداختن یک خط محصولات جدید برای آمریکا
تحلیل SWOT یا آنالیز سوات، تحلیلی کاربردی است که در هر کسب و کاری به کمک شما میآید و باید آن را انجام بدهید. برای انجام این تحلیل، حضور تمام افرادی که نقش کلیدی در شرکت شما دارند الزامی است. در نهایت نیز با رسم ماتریس SWOT میتوانید انواع استراتژیهای پیش رویتان را ببینید و با توجه به وضعیت شرکتتان، یک یا چند استراتژی بازاریابی برونگرا یا درونگرا را از بین آنها انتخاب کنید.
تحلیل SWOT چیست؟ | آشنایی با ماتریس SWOT
بسیاری از شاخههای دانش، کلیدواژههایی دارند که تصور آن دانشها، بدون آن واژهها امکانپذیر نیست.
به عنوان مثال، اگر عرضه و تقاضا را از اقتصاد بگیریم، با وجود پیکر فربهِ این دانش، چیزِ چندانی از آن باقی نمیماند.
به شیوهی مشابه، اگر فرصت، تهدید، قوت و ضعف را از استراتژی بگیریم، بخش مهمی از استراتژی را کمرنگ کردهایم. چهار واژهای که معمولاً آنها را به واسطهی حرف اول معادلهای انگلیسیشان، به عنوان SWOT یا ماتریس SWOT میشناسیم:
ماتریس SWOT را میتوان از قدیمیترین ابزارهای استراتژی دانست و تحلیل SWOT بر اساس این ماتریس، به بخش استانداردِ بسیاری از کتابها و مراجع رسمی در زمینهی استراتژی و تفکر استراتژیک تبدیل شده است (گاهی اوقات این ماتریس را ماتریس سوات یا مدل سوات میخوانند).
با وجودی که اغلب ما، آشنایی کافی با این ابزار داریم، با هدف یکنواخت شدن تصویر ذهنی دوستان متممی از تحلیل SWOT و نیز شکلگیری یک زبان مشترک در بهکارگیری مدل SWOT، درسی را به مرور مختصر این ابزار اختصاص دادهایم.
ماتریس SWOT
نخستین گام برای استفاده از تحلیل SWOT این است که نقاط قوت، ضعف، فرصت و تهدید را، هر یک به صورت جداگانه و دقیق، فهرست کنیم. دو اصطلاح قوت و ضعف به وضعیت درونی کسب و کار اشاره دارند و فرصت و تهدید، از محیط بیرونی کسب و کار حرف میزنند:
بنابراین موارد زیر میتوانند نمونههایی از قوت و ضعف در یک کسب و کار (SW) باشند:
- نقدینگی بالا / پایین
- دسترسی داشتن یا نداشتن به دانش فنی و تخصصی بسیار مولد یا غیر مولد
- در اختیار داشتن یک پایگاه قدرتمند در میان مشتریان
- سهم بالا یا پایین هزینهی منابع انسانی در ساختار هزینه های کسب و کار
- دسترسی ساده یا دشوار به منابع حیاتی برای کسب و کار ی بالا یا پایین نیروی کار
- کیفیت بالا یا پایین محصولات
- دسترسی یا عدم دسترسی به یک شبکه توزیع قدرتمند
در مقابل، موارد زیر میتوانند نمونههایی از فرصت و تهدید در محیط یک کسب و کار (OT) باشند:
- نوسان نرخ برابری ریال در برابر دلار
- ثبات یا بیثباتی قوانین در حوزهی فعالیت یک کسب و کار
- وجود داشتن یا نداشتن رقبای بزرگ با حمایت و سوبسید دولتی
- رواج داشتن یا رواج نداشتنِ فرهنگ استفاده از محصولات یک کسب و کار
- تغییر در هرم جمعیتی و ویژگیهای دموگرافیک جامعه
- تغییراتی که در زیرساختهای تکنولوژیک کشور روی میدهد
- پیشرفتهای حوزهی فناوری اطلاعات
- تقویت یا تضعیف رابطهی سیاسی کشور با سایر کشورها
اگر نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید را در چارچوبی که کمی بالاتر نمایش دادیم قرار دهیم، به چنین ماتریسی خواهیم رسید:
تحلیل SWOT چیست؟
ماتریس SWOT را نباید با تحلیل SWOT اشتباه بگیریم. این ماتریس، صرفاً شیوهای برای نمایش وضعیت موجود یک کسب و کار است. اما هدف اصلی از فهرست کردن نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید، بررسی گزینههای استراتژیک پیش روی یک کسب و کار است. وگرنه فهرست کردن نقاط قوت و ضعف و فرصت و تهدید، به خودی خود نمیتواند معجزه کند و تأثیری داشته باشد.
به همین علت، گام بعد از تعیین مولفههای S و W و O و T در روش SWOT این است که رابطهی آنها با یکدیگر و تأثیر آنها بر یکدیگر را در نظر بگیریم:
معمولاً در میان استراتژیستها، اصطلاحهای زیر را زیاد میشنوید (+):
دسترسی کامل به مجموعه درسهای استراتژی و تفکر استراتژیک برای اعضای ویژه متمم در نظر گرفته شده است.
با عضویت ویژهی متمم، علاوه بر دسترسی به این درسها، به درسهای متنوع دیگری نیز دسترسی خواهید داشت که میتوانید فهرست آنها را در اینجا ببینید:
شاید برایتان جالب باشد که بررسیهای ما نشان داده در میان دوستان متممی، کسانی که به استراتژی و تفکر استراتژیک علاقهمند بودهاند، برای مطالعهی درسهای زیر هم وقت گذاشتهاند:
دوره MBA (پیگیری منظم مجموعه درسها)
تمرین و مشارکت در بحث
یکی از چهار استراتژی SO و WO و ST و WT را انتخاب کنید و در کسب و کار خود (یا شرکتهای مورد علاقهتان) نمونه یا نمونههایی از آن را بیابید.
ترتیبی که متمم برای خواندن مطالب سری تفکر استراتژیک به شما پیشنهاد میکند:
تجزیه و تحلیل SWOT چیست؟
تجزیه و تحلیل SWOT چیست؟
تجزیه و تحلیل SWOT چیست؟
تجزیه و تحلیل SWOT (یا ماتریس SWOT ) یک تکنیک برنامه ریزی استراتژیک و مدیریت استراتژیک است که برای کمک به شخص یا سازمان در شناسایی نقاط قوت، ضعف، فرصت ها و تهدیدهای مرتبط با رقابت تجاری یا برنامه ریزی پروژه استفاده می شود. گاهی اوقات به آن ارزیابی موقعیتی یا تحلیل موقعیتی می گویند. مخفف های اضافی با استفاده از اجزای مشابه عبارتند از TOWS و WOTS-UP.
این تکنیک برای استفاده در مراحل اولیه فرآیندهای تصمیم گیری طراحی شده است و می تواند به عنوان ابزاری برای ارزیابی موقعیت استراتژیک سازمان ها در انواع مختلف (شرکت های انتفاعی، دولت های محلی و ملی، سازمان های غیر دولتی و غیره) استفاده شود. هدف آن شناسایی عوامل داخلی و خارجی است که برای دستیابی به اهداف سرمایه گذاری یا پروژه مطلوب و نامطلوب هستند. کاربران تجزیه و تحلیل SWOT اغلب سوالاتی را می پرسند و پاسخ می دهند تا اطلاعات معنی داری برای هر دسته تولید کنند تا ابزار مفید باشد و مزیت رقابتی آنها را شناسایی کنند . SWOT به عنوان یک ابزار آزمایش شده و واقعی برای تحلیل استراتژیک توصیف شده است، اما به دلیل محدودیت های آن نیز مورد انتقاد قرار گرفته است و جایگزین هایی نیز توسعه داده شده است.
تجزیه و تحلیل SWOT یکی از ابزارهای ساده در عین حال قدرتمند جهت تدوین استراتژی برای شرکتهای مختلف است. تجزیه و تحلیل SWOT به شما کمک میکند با در نظر گرفتن تمامی نقاط قوت و ضعف کسب و کار خود و همچنین فرصتها و تهدیدهایی که در بازار با آن روبرو میشوید، یک استراتژی قوی برای سازمان تدوین کنید.
تا بحال برایتان پیش آمده است که خیلی برنامهریزی و تلاش بکنید ولی در نهایت نتیجهای که میخواهید را به دست نیاورید؟ اگر چنین تجربهای دارید، چاره کار شما تحلیل سوات (آنالیز SWOT) است.
واژه SWOT یعنی چه؟
در ابتدا بیایید کمی در مورد خود واژه "SWOT" حرف بزنیم و ببینیم که اصلا این واژه انگلیسی چه معنی دارد.
واژه SWOT از کنار هم قرار دادن حروف اول چهار کلمهی Strengths (نقاط قوت)، Weaknesses (نقاط ضعف)، Opportunities (فرصتها) و Threats (تهدیدها) ساخته شده است. همانطور که از اسمش پیداست، این تکنیک به ما کمک میکند تا به نقاط قوت و ضعف خودمان پی ببریم، فرصت های پیش روی خودمان را بشناسیم، و تهدیدهای احتمالی را به شیوه موثری مدیریت کنیم.
جزیه و تحلیل SWOT برای تسهیل بررسی واقعبینانه، مبتنی بر واقعیت و داده محور نقاط قوت و ضعف سازمان طراحی شده است. سازمان باید با اجتناب از اعتقادات از پیش ایجادشده یا مناطق مبهم، تجزیه و تحلیل را دقیق انجام دهد و بر حقایق و واقعیتها متمرکز شود. شرکتها باید از این تحلیل به عنوان راهنما و نه لزوماً به عنوان یک توصیه استفاده کنند.
آنالیز SWOT از کجا به وجود آمد؟
آلبرت هامفری، مبدع تحلیل سواتحول و حوش دهههای 60 یا 70 میلادی بود که یک استاد دانشگاه به اسم آلبرت هامفری در دانشگاه استنفورد آمریکا مسئول یک پروژه تحقیقاتی بود. این استاد برای اینکه برنامههای استراتژیک خودشان را ارزیابی کرده و متوجه دلیل شکست آن بشود، یک تکنیک ارائه داد که اسمش تکنیک SOFT بود. دقیقا مثل روش SWOT، در روش SOFT هم حروف اول چهار کلمه کنار هم چیده شدهاند:
حرف S به جای کلمه Satisfactory (به معنی رضایتبخش) برای بخشهایی از کار که در حال حاضر رضایتبخش هستند.
حرف O به جای کلمه Opportunities (به معنی فرصتها) برای فرصتهایی که میتوان در آینده برای پیشرفت استفاده کرد.
حرف F به جای کلمه Faults (به معنی ایرادها) برای شناسایی ایرادهای موجود در کار.
و حرف T به جای کلمه Threats (به معنی تهدیدها) برای نشان دادن تهدیدهایی که پیشرفت و موفقیت کار را عقب میاندازند.
حالا ممکن است بپرسید که روش سافت (SOFT) چطور به سوات (SWOT) تبدیل شد؟ در سال 1964، سمیناری به اسم "برنامهریزی بلندمدت" در زوریخ (سوئیس) برگزار شد. در این سمینار، یکی از سخنرانان برای اولین بار مدل سوات را معرفی کرد و به حضار هم گفت که این مدل، اقتباسی از مدل SOFT آقای هامفری است.
درک تجزیه و تحلیل SWOT
تجزیه و تحلیل SWOT یک تکنیک برای ارزیابی عملکرد، رقابت، ریسک و پتانسیل کسب و کار و همچنین بخشی از آن مانند خط تولید محصول یا نهادهای دیگر است.
تجزیه و تحلیل SWOT با استفاده از دادههای داخلی و خارجی میتواند به شرکت بگوید که باید چه پیشرفت داخلی داشته باشد و همچنین به توسعه برنامههای استراتژیک کمک میکند.
این تکنیک همچنین میتواند کسب و کارها را به سمت استراتژیهایی که به احتمال زیاد موفقیتآمیز هستند، هدایت نماید. تجزیه و تحلیل SWOT به تحلیلگران، ذینفعان یا رقبای مستقل میگوید که آیا شرکت، خط تولید یا صنعت قوی یا ضعیف است و دلیل این قوی یا ضعیف بودن چیست.
swot
تحلیلگران تجزیه و تحلیل SWOT را در قالب یک چهار ضلعی ارائه میدهند. این چیدمان بصری یک مرور کلی از موقعیت شرکت فراهم میسازد. اگرچه ممکن است همه نکات از اهمیت یکسانی برخوردار نباشند، اما همه آنها باید بینشهای کلیدی در مورد توازن فرصتها و تهدیدها، مزایا و معایب و موارد دیگر را نشان دهند.
تجزیه و تحلیل SWOT اولین بار برای تجزیه و تحلیل کسب و کار مورد استفاده قرار گرفت. اکنون اغلب توسط دولتها، موسسات غیرانتفاعی و افرادی از جمله سرمایهگذاران و کارآفرینان استفاده میشود.
نقاط قوت (Strengths)
نقاط قوت توصیف میکنند که سازمانها چه برتری دارند و چه چیزی آنها را از رقبا جدا میکند: برای مثال نقطه قوت میتواند یک برند قدرتمند، وفاداری به مشتری، فناوری منحصر به فرد و غیره باشد. مثلا یک صندوق محافظت از سرمایهگذاری ممکن است یک استراتژی کسب و کار اختصاصی تهیه کرده باشد که نتایج ضرر بازار را بازگرداند. این سازمان باید تصمیم بگیرد که چگونه از این نتایج برای جذب سرمایهگذاران جدید استفاده کند.
نقاط ضعف (Weaknesses)
نقاط ضعف نمیگذارند عملکرد سازمان به حد مطلوب برسد. آنها نقاطی هستند که کسب و کار باید برای برتری پیدا کردن نسبت به رقبا، بهبود بخشد. نقاط ضعف رایج عبارتند از یک برند ضعیف، نرخ ریزش کارکنان بالاتر از متوسط، سطح بالای بدهی، زنجیره تأمین ناکافی یا فقدان سرمایه.
فرصتها (Opportunities)
فرصتها به عوامل خارجی مطلوب اشاره میکنند که میتوانند مزیت رقابتی در اختیار سازمان قرار دهند. به عنوان مثال، اگر یک کشور تعرفهها را کاهش دهد، یک تولیدکننده اتومبیل میتواند اتومبیلهای خود را به بازار جدید صادر کند و باعث افزایش فروش و سهم بازار شود.
تهدیدها (Threats)
تهدیدها دربرگیرنده عواملی هستند که احتمال آسیب رساندن به سازمان را دارند. به عنوان مثال، خشکسالی تهدیدی برای یک شرکت تولید گندم است، زیرا ممکن است باعث از بین رفتن یا تضعیف عملکرد محصول شود. سایر تهدیدات رایج شامل مواردی مانند افزایش هزینه مواد، افزایش تعداد رقبا، عرضه شدید نیروی کار و غیره هستند.
نمونه های آنالیز SWOT
نمونه اول آنالیز SWOT: یک وبسایت رزرو هتل ایرانی
تابستان سال 96 بود یکی از سایتهای رزرو هتل کشور فیلتر شد. پس ما تا اینجا یک تهدید (T) داریم و آن فیلترشدن سایت است. فکر میکنید سایت مذکور چطور این تهدید را به یک فرصت (O) ارزشمند تبدیل کرد؟ کافی بود تا به تیترهای خبری که در همه جا پخش شده بود نگاهی بیاندازید. تیتر خبرها این بود: وبسایت فلان، بزرگترین وبسایت رزرو هتل در کشور، فیلتر شد!
این وبسایت با یک حرکت هوشمندانه، این تهدید را به یک فرصت تبدیل کرد تا خودش را به عنوان "بزرگترین وبسایت رزرو هتل در کشور" در همه جا معرفی کرده و به این شکل برندسازی کند! البته شناخت نقاط قوت هم در این حرکت، نقش مهم و کلیدی داشت. مثلاً در متن خبر میخوانید که این شرکت دارای گواهینامههای معتبر و مورد اعتماد است و هیچگونه تخلفی مرتکب نشده است. پس با شناخت نقاط قوت درونی شرکت توانستند تهدیدات بیرونی را به فرصتی برای رشد و برندسازی تبدیل کنند!
نمونه دوم آنالیز SWOT:شرکت کوکا کولا
در سال ۲۰۱۵، یک شرکت مستقل تجزیه و تحلیل SWOT برای شرکت کوکا کولا انجام داد که نقاط قوت مانند برند مشهور در جهان، شبکه توزیع گسترده و فرصتهای موجود در بازارهای نوظهور را شناسایی کرد. این تحلیل ضعفها و تهدیداتی از قبیل نوسانات ارزهای خارجی، افزایش علاقه عمومی به نوشیدنیهای سالم و رقابت از سوی شرکتهای نوشیدنی سالم را نیز مورد توجه قرار داد.
طبق تجزیه و تحلیل SWOT انجام شده برای شرکت کوکا کولا، این شرکت به یک شرکت نوشیدنی برتر تبدیل خواهد شد که آن را به گزینه مناسبی برای سرمایهگذاران محافظه کار و همچنین یک منبع درآمد قابل اعتماد در مقابل سرمایه کم مورد نیاز، تبدیل میکند.
پنج سال بعد، تحلیل صورت گرفته اثبات شد، زیرا کوکا کولا ششمین برند قدرتمند جهان (آن زمان) باقی ماند. سهام کوکا کولا طی پنج سال پس از اتمام تجزیه و تحلیل، بیش از ۶۰ درصد افزایش یافته است.
نمونه دوم آنالیز SWOT: استفاده از آنالیز SWOT توسط کمپانی بین المللی استارباکس
مطمئنا حداقل برای یک بار هم که شده، اسم استارباکس به گوشتان خورده است و شاید حتی با خودتان فکر کردهاید که چه عواملی باعث موفقیت جهانی این کمپانی شده است. در ویدئوی زیر، تحلیل سوات بر روی این کمپانی پیاده شده است تا هم به جواب سوالتان برسید و هم چگونگی استفاده از آنالیز سوات را یاد بگیرید.
مزایای استفاده از تجزیه و تحلیل SWOT
تجزیه و تحلیل SWOT یک روش عالی برای هدایت جلسات استراتژیک کسب و کار است. این امکان وجود دارد که همه افراد در جلسه بتوانند در مورد نقاط قوت و ضعف اصلی شرکت بحث کنند و سپس فرصت ها و تهدیدها را تعریف نمایند و در آخر به ایدههای اصلی بپردازند. غالباً، تجزیه و تحلیل SWOT نمایانگر عواملی است که از آنها بیخبر بودهاید و بدون انجام این تحلیل، متوجهِ آنها نخواهید شد.
شرکتها میتوانند از SWOT برای جلسات مربوط به استراتژی کلی کسب و کار یا برای یک دپارتمان خاص مانند بازاریابی، تولید یا فروش استفاده کنند. به مرور خواهید دید که چگونه استراتژی کلی توسعهیافته از تجزیه و تحلیل SWOT در زیرمجموعههای دپارتمانها نیز اعمال خواهد شد.
جمع بندی آنالیز SWOT
همانطور که کسب و کارها گسترش می یابند و جهان به هم پیوسته تر می شود، مهارت های تجزیه و تحلیل کسب و کار بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا می کند. خوشبختانه، به لطف مجموعه ای از تکنیک های نوآورانه، نرم افزارهای پیشرفته و دوره های آنلاین که به افراد و شرکت ها امکان می دهد این مهارت ها را بدست آورند، یادگیری این مهارت ها نیز ساده تر می شود.
اهمیت تحلیل سوات SWOT در زندگی فردی و حرفه ای
تحلیل سوات به زبان ساده ارزیابیهای فردی یا گروهی در مورد یک فعالیت مشخص است که در آن چهار فاکتور قوت، ضعف، فرصت و تهدیدهای مرتبط با آن فعالیت در نظر گرفته میشود.
فرایند برنامهریزی و تحلیل سوات به شما کمک میکند تا از پس چالشهای پیشآمده در کسبوکارتان برآیید و بتوانید تصمیمات تازهای اتخاذ کنید.
سوات SWOT کوتاه شده چهار کلمه قوت Strength، ضعف Weakness، فرصت Opportunity و تهدید Treat است و این تکنیک در سالهای دهه شصت میلادی با همکاری گروهی ازجمله ادموند پ.لرند Edmund P. Learned، کنت اندروز Kenneth Andrews، س.رولاند کریستنسن C. Roland Christensen و ویلیام د معرفی شد.
هدف اصلی تحلیل سوات چیست؟
هدف از پیادهسازی تکنیک سوات هدایت کسبوکارها بهمنظور افزایش آگاهی از اثرگذاری عناصر موردنظر بر تصمیمگیری است و این کار بنا بر توصیه اهالی فن بهتر است پیش از هرگونه فعالیت جدی یا رسمی برای راهاندازی شرکت انجام شود تا فرصت نوآوریهای بیشتر، بررسی و تجدیدنظر در مورد سیاستهای داخلی شرکت، ارزیابی فرصتها برای اولویتبخشی یا تغییر مسیر برنامه در اختیار فرد باشد.
با در دست داشتن یک تکنیک سوات شخصی میتوان راهکارهای بهتر و بیشتری را پیدا کرد تا با کمک آنها بتوان نکات مثبت، فرصتهای بالقوه و تهدیدهای موجود یا احتمالی را شناسایی کرد.
♦♦ خبرخوب اینکه قفسه کتاب های صوتی کسب و کار در جشنواره زمستانی خلاصه کتابهای ذهن به مدت یک هفته، مشتاقانه منتظر شماست!
کسبوکار موفق ارتباط تنگاتنگی با تحلیل سوات منظم فرایندهای فعالیت در آن کسبوکار دارد تا ضامن درستی عملکرد فرد باشد. البته روشهای فراوانی برای ارزیابی مجموعه کسبوکار شما هست که یکی از بهترین آنها پیادهسازی ابزار تحلیل سوات است.
گاهی تصمیم هوشمندانه این است که از ابزار تحلیل سوات برای بررسی چشمانداز فعلی کسبوکار تان بهرهمند شوید و بدین ترتیب قدرت بیشتری برای ارتقای سطح فعالیت خود خواهید داشت. ارزیابیهای انجامشده در تحلیل سوات بهخوبی دامنه ضعف و قوت فعالیت تجاری شما را نشان میدهد.
ویژگیهای اصلی تحلیل سوات
تأکید در تحلیل سوات دقیقاً روی چهار عنصر ضعف، قوت، فرصت و تهدید است تابدین ترتیب زمینه شناسایی نیروهای اثرگذار بر استراتژی، عملکرد و نوآوری شرکت فراهم شود. هریک از این عناصر را میتوان ازنظر قدرت اثرگذاری و کارکرد آن به دودسته درونی و بیرونی تقسیم کرد.
فاکتورهای درونی
فاکتورهای درونی کسبوکار شما همان عنصر قوت و ضعف است و به منابع و تجربیات موجود اشاره میکند؛ به شرح زیر:
- منابع مالی ( بودجهبندی، منابع درآمدی و فرصتهای سرمایهگذاری).
- منابع فیزیکی ( مکان، امکانات و تجهیزات).
- منابع انسانی ( کارمندان، داوطلبان و مخاطبان هدف).
- دسترسی به منابع طبیعی ( نشان تجاری، حق ثبت و کپیرایت(.
- فرایند فعلی( جذب کارمند، سلسلهمراتب شرکتی و سیستمهای نرمافزاری)
فاکتورهای بیرونی
این فاکتورها روی هر شرکت، سازمان و فردی اثرگذار است؛ حال چه ارتباط مستقیمی با فرصتها یا تهدیدها داشته باشد چه خیر. اغلب فاکتورهای بیرونی خارج از کنترل شما و شرکت هستند که در ادامه به آنها اشاره میکنم:
- ترندهای بازار( محصولات و فناوری جدید، تغییر تقاضای مخاطب).
- ترندهای اقتصادی ( ترندهای مالی در مقیاس بومی، ملی و جهانی).
- بودجهبندی ( وامها و کمکهای مالی)
- آمار و جمعیتشناسی
- ارتباط با عرضهکننده و شرکا
- شرایط سیاسی، محیطی و اقتصادی
سؤالات مهم در تحلیل سوات کدام اند؟
در پیادهسازی تکنیک سوات باید بدانید «خواسته شما» چیست. جویای شغل جدید هستید یا ارتقای شغلی ؟ به رشد شخصی فکر میکنید یا به دنبال موضوع تازهای در زندگیتان هستید؟
سؤالاتی که شما در تحلیل سوات از خود میپرسید درواقع باید مبتنی بر چهار عنصر اصلی تحلیل سوات باشد و صداقت شما در پاسخگویی به آنها، تعیینکننده شخصیت فردی و ضامن بهترین نتیجه در پایان خواهد بود. از جایگاه خودتان بیرون بیایید و از نگاه فرد دیگری به سؤالات پاسخ دهید.
سؤالات مبتنی بر نقاط قوت
شما با پاسخ به پرسشهای زیر درواقع فاکتورهای درونی مثبت یا منفی اثرگذار در رسیدن به هدف- یافتن شغل، تعریف مسیر کار و زندگی یا سازماندهی کسبوکار- را بررسی میکنید.
- مهارت (های) طبیعی من کدام است؟
- استعداد (های) خدادادی من کدام است؟
- روی کدامیک از مهارتهای خود کارکردهام؟
سؤالات مبتنی بر نقاط ضعف
- عادات و رفتارهای کاری/ شخصی نادرست من کدام اند؟
- آیا قدرت و فرصت بهبود ضعفهایم را دارم؟
- کدام بخش از آموزشها و تحصیلات من نیاز به بازنگری و اصلاح دارد؟
- دیگران، بهویژه رقبای کاری، از نقاط ضعف من چه میدانند؟
سؤالات مبتنی بر فرصتها
شما با پاسخ به این پرسشها، درواقع فاکتورهای بیرونی مثبت یا منفی اثرگذار در رسیدن به هدف خود را- بهبود شغل، یافتن شغل جدید یا تعریف مسیر، بررسی میکنید.
- وضعیت فعلی اقتصاد چگونه است؟
- آیا کسبوکار من رشد خوبی دارد؟
- آیا در کسبوکارم از فناوریهای جدید بهره میبرم؟
سؤالات مبتنی بر تهدیدها
- آیا کسبوکار من در حال تغییر یا ضعیف شدن است؟
- آیا در حوزه کسبوکار رقبای قدرتمندی هستند که بهتر از من فعالیت کنند؟
- بزرگترین خطر بیرونی در مسیر رسیدن به هدفم چیست؟
تأثیر تحلیل سوات در بهبود فردی
بسیاری فکر میکنند که تکنیک سوات فقط به درد کسبوکارها میخورد درحالیکه با توجه به سؤالاتی که به آنها اشاره کردم، میتوان از تحلیل سوات علاوه بر ارزیابی آماری و محتوایی قالب کسبوکارهایی با چالشهای بزرگ و چشمگیر، از آن برای بهبود فردی در زندگی شخصی نیز بهرهمند شد (به کدامیک از پرسشهای فوق بدون توجه به چشمانداز کاری و تنها با رویکرد شخصی پاسخ دادید؟).
با انجام این تحلیل، میتوانید بهخوبی با خودتان روبهرو شوید چراکه شناخت بسیار جامع و صمیمانهای در مورد خودتان به دست میآورید.
زندگی شخصی شما با ابزار تحلیل سوات در مسیر درست و سالمی هدایت خواهد شد که طی آن عملکردتان را مطابق باهدفی که برای موقعیتهای مختلف در نظر گرفتهاید ( کار، عشق و ازدواج و بهبود فردی) بررسی میکنید.
نمونه ای از جدول تحلیل سوات در کسب و کار
به یاد داشته باشید تحلیلی که میبینید طی چند دقیقه و از سرانجام وظیفه انجام تنظیم نشده است. نویسنده، خود را ملزم به صداقت در گفتار دانسته تا فهرست تنظیمشده مجموعهای از موارد خاص، قابلذکر و فراموششده باشد. تنظیم این فهرست به چیزی بیش از یک قلم و کاغذ نیاز دارد.
کمک گرفتن از دیگران بهویژه خانواده و دوستان نزدیک بهترین گزینه برای تکمیل آن است. میتوانید با چند ساعت معاشرت سالم و هدفمند، تصویر بهتری از خود اهمیت تحلیل SWOT اهمیت تحلیل SWOT و زندگی شخصیتان به دست آورید و بدون اینکه از حرفهای صادقانه و سازنده آنها دلخور شوید، این فهرست تحلیلی را آماده کنید.
مطمئن باشید با کمک تحلیل سوات در زندگی شخصی، چند گام بزرگ و مؤثر برای پیشرفت در کسبوکارتان نیز برمیدارید. پس معطل نکنید!
نرمافزارهای مفید تحلیل سوات
اهلفن میدانند که پیادهسازی اصولی تکنیک سوات در کسبوکار نیازمند ابزاری اصولی است بنابراین با انتخاب ابزار درست یکی از مهمترین دغدغههای مدیران کسبوکارها که تأمین خواسته شرکت تا رسیدن به موفقیت است، برطرف میشود.
در ادامه قصد دارم دو نمونه از نرمافزارهای کاربرپسند با فضای ساده و دوستداشتنی را برای تحلیل سوات معرفی کنم. انتخاب با شماست!
نرمافزار اسمارت شیت smart sheet
در نرمافزار اسمارت شیت شما قابلیتهای زیر را در اختیاردارید:
- چک کردن پروژههای کاری
- مدیریت اسامی همکاران و شرح وظایف هرکدام
- امکان پیوست عکس و فایل موردنیاز
- تنوع صفحات کاری
- دسترسی به تایم لاین برنامهها و پروژهها
- شروع کار در قالب انتخابی ( مجموعه آفیس)
- مناسب برای اندروید ۴.۱ و بالاتر
◄ نصب این نرمافزار رایگان است.
نرمافزار مایند تولز MindTools
در نرمافزار مایند تولز شما قابلیتهای زیر را در اختیاردارید:
- ارائه کاربرگ رایگان برای ارزیابی موقعیتها و استراتژیها
- ساخت ویدئوی توضیحی در مورد راهکارهای بهبود مدیریت فردی و کسبوکار
- دسترسی به گزینه اینفوگرافی
- دسترسی به فهرستی از سؤالات ابتدایی برای تنظیم استراتژیها
- مناسب برای اندروید و ios
◄ نصب این نرمافزار رایگان است.
سخن پایانی
آنچه در زمان تحلیل سوات بسیار اهمیت دارد، رویکرد انتقادی شما نسبت به کسبوکارتان اهمیت تحلیل SWOT است. این رویکرد با نگاهی نقادانه، نکتهسنج و منطقی راهنمای شما در مسیر موفقیت خواهد بود.
توصیه میکنم از همان گام نخست فعالیت و یا حتی پیش از شکلگیری فعالیت خود و در جلسات طوفان فکری brain storming که قصد دارید در کنار تیم خلاق و هدفمند خود ایده پردازی کنید، از تکنیک سوات بهرهمند شوید و صندلی ویژهای برای آن در نظر بگیرید.
تحلیل سوات ابزاری مفید برای هر کاسب حرفهای در مسیر کسبوکار است و جایگاه درست و واقعی آن را در بازار با پیادهسازی تکنیکهای سوات برای رسیدن به یک طرح کسب و کار ایده آل مشخص میکنید.
من مینویسم. در کنار سفر، مهربانی، آشپزی و سکوت، از این هنر، برای معنا دادن به زندگی ام بهره میبرم.
دیدگاه شما